28.05.2018
DAHİLDE İŞLEMEDE İKİNCİL İŞLEM GÖRMÜŞ ÜRÜNLER
DAHİLDE İŞLEMEDE İKİNCİL İŞLEM GÖRMÜŞ ÜRÜNLER
Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi
Tanım
2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin 3. maddesine göre İkincil işlem görmüş ürün işleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl işlem görmüş ürün dışındaki ürünü ifade etmektedir.
Başka bir ifadeyle, dahilde işleme rejimi kapsamında işlenmek üzere Türkiye’ye getirilen hammaddenin işlenmesi sonucunda elde edilen ve üretilmesi hedeflenen mamulün dışında ortaya çıkan yan ürünlere ikincil işlem görmüş ürün denmektedir.
Örnekler
Buğday ithal edilen ve un ihraç edilen dahilde işleme rejiminde, kepek ikincil işlem görmüş üründür.
Çelik sac ithal edilen ve profil ihraç edilen dahilde işleme rejiminde, çelik döküntüsü, hurdası ikincil işlem görmüş üründür.
Kumaş ithal edilen ve pantolon, gömlek ihraç edilen dahilde işleme rejiminde, kırpıntılar ikincil işlem görmüş üründür.
Polipropilen/ polietilen ithal edilen ve plastik boru, sandalye ihraç edilen dahilde işleme rejiminde, hurda plastikler ikincil işlem görmüş üründür.
İkincil İşlem Görmüş Ürün ile Fire Farkı
Üretim faaliyeti sonucunda doğadan yok olan veya yiten miktara fire denir. Kurutma, buharlaşma, ısıtma gibi işlemler sonucunda hammadde, yarı mamul veya mamul ürünün kütlesinden eksilen miktarlar firedir. Buna karşılık üretim faaliyeti sonucunda ortaya çıkan yan ürünlerin / ikincil işlem görmüş ürünlerin doğadan yok olması gibi bir durum söz konusu değildir.
Hemen burada altını çizmek istediğimiz bir husus bulunmaktadır. Kimi durumlarda, ikincil işlem görmüş ürünler, ekonomik değeri olmadığından çöpe atmak, yakmak veya dökmek suretiyle imha edildiği gerekçesiyle fire şeklinde değerlendirilebilmektedir. Ancak, rejimden yararlanan kişi için ekonomik değeri olmayan bir yan ürün, başka bir sektörün girdisi olabilecektir. Yakma, dökme, çöpe atma suretiyle imha etme şeklindeki mazeretler söz konusu ürünleri ikincil işlem görmüş ürün olmaktan çıkartıp fire statüsüne getirmeyebilecektir. Bu nedenle fire ile ikincil işlem görmüş ürünlerin ayrımına dikkat edilmelidir.
İkincil İşlem Görmüş Ürüne Yapılması Gerekenler
Dahilde işleme rejimi kapsamında geçici olarak ithal edilen eşyanın işlenmesi sonucunda ortaya çıkan ikincil işlem görmüş ürünler de serbest dolaşımda bulunmamaktadır. Bu nedenle belge/izin sahibi firmanın serbest kullanımında değildir.
2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejim Tebliği’nin 38/9. maddesine göre dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyadan elde edilen ikincil işlem görmüş ürünün, belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılmasından önce gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi, çıkış hükmünde gümrüğe teslimi veya serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithali gerekir.
Bu işlemlerin yapıldığı durumlarda ikincil işlem görmüş ürünün ihracatının gerçekleştirilmesi aranmamaktadır. Bu son cümlenin mefhum-u muhalifinden, yukarıda belirtilen işlemlerin yapılmadığı durumlarda ikincil işlem görmüş ürünlerin de ihraç edilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
Yurt İçi Alımlarda İkincil İşlem Görmüş Ürünler
2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejim Tebliği’nin 7. maddesine göre dahilde işleme izin belgesi kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul, değişmemiş eşya ve ambalaj malzemeleri, yurt dışından ithal edilebileceği gibi, yurt içinden de temin edilebilmektedir.
Belge kapsamında yurt içinden temin edilen eşya için, ikincil işlem görmüş ürüne ilişkin hükümler uygulanmamaktadır.
2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejim Tebliği’nin 38/9. maddesine göre de belge kapsamında yurt içi alım yapılması halinde, bu alıma tekabül eden varsa ikincil işlem görmüş ürünün ihracatının gerçekleşmesi aranmamaktadır.
Özetle, yurt içinden alınan hammaddeden elde edilen ikincil işlem görmüş ürünlerin ihracının şart olmadığı anlaşılmaktadır.
Eşdeğer Eşyada İkincil İşlem Görmüş Ürünler
Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2011/44 sayılı Genelgesine göre ikincil işlem görmüş ürünlerin, Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşımda bulunan eşyadan elde edilmiş olması halinde, bahse konu ikincil işlem görmüş ürünlerin beyan edilme zorunluluğu bulunmamaktadır.
Genelgeye göre, ikincil işlem görmüş ürünün üretiminde kullanılan eşdeğer eşyaya tekabül eden oranda ithalat yapılmış ise bu ithalattan elde edilen ikincil işlem görmüş ürünün 2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin 38/9. maddesi gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi, çıkış hükmünde gümrüğe teslimi veya serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithal edilmesi gerekmektedir.
İkincil İşlem Görmüş Üründe Vergilendirme
4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 115. maddesinde, Gümrük Yönetmeliği’nin 359. maddesinde ve 2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin 38/9. maddesinde, ikincil ürünlerin serbest dolaşıma girişinin sağlanması halinde ithalat vergilerinin; asıl işlem görmüş ürünün ihraç edilen kısmı oranında ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma girişine ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurları esas alınarak hesaplanacağı, ancak, izin hak sahibinin talebi üzerine Kanun’un 114. maddesi çerçevesinde ithal eşyasının dahilde işleme rejimine ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurları göz önünde bulundurularak hesaplanabileceği belirtilmektedir.
Söz gelimi, 10.01 tarife pozisyonundan Kazakistan menşeli buğday ithal edilerek 11.01 tarife pozisyonundan un ihracatının yapılacağı örnekte, 100 ton buğday ithal edildiğini, %75 randıman oranı üzerinden 75 ton un ihraç etme taahhüdünde bulunulduğunu varsayalım. Başkaca bir ürün çıkmadığını kabul edersek, 75 ton unun yanında 25 ton da buğday kepeği çıkacaktır.
Belge süresi içerisinde herhangi bir tarihte 100 ton buğdayın tamamının işlendiğini, ancak ihracı taahhüt edilen 75 ton buğday unundan 60 tonunun ihraç edilebildiğini, kalan 15 ton buğday ununun firma stoklarında ihraç edilmek üzere bekletildiğini kabul edersek; işleme faaliyeti sonucunda elde edilen 25 ton kepeğin serbest dolaşıma girişi talep edildiğinde 20 tonunun [(60/75)x25 = 20] vergileri, kepeğe ait serbest dolaşıma giriş beyannamesi tarihindeki, kalan 5 tonun vergileri ise Kazakistan buğdayına ait dahilde işleme rejimine giriş beyannamesinin tescil tarihindeki vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurları göz önünde bulundurularak hesaplanacaktır. Ancak, izin hak sahibinin talebi halinde 20 ton kepeğin de vergileri, Kazakistan buğdayına ait dahilde işleme rejimine giriş beyannamesinin tescil tarihindeki vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurları göz önünde bulundurularak hesaplanabilecektir. Bu, tamamen yapılacak kıyaslama sonucunda izin hak sahibinin ekonomik çıkarlarına bağlı bir durumdur.
İthal edilen ikincil işlem görmüş ürünler kendi GTİP’leri (örneğimizdeki buğday kepeği 2302.30 tarife alt pozisyonundan) üzerinden beyan edilecek ve vergiler tahsil edilecektir.
İkincil İşlem Görmüş Ürüne Beyanname Verme Zamanı
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 115. maddesine göre işleme faaliyeti sonucunda elde edilen işlem görmüş asıl ürünlerin ihraç edilen kısmı ile orantılı olarak serbest dolaşıma girecek işlem görmüş ikincil ürünlerin gümrük vergilerinin, serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil edildiği tarihte yürürlükte bulunan vergi oranı üzerinden hesaplanacağı ifade edilmiştir. Bu ifadeden, ihraç edilen kısım ile orantılı olarak ikincil işlem görmüş ürün için serbest dolaşıma giriş beyannamesi verilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Başka bir deyişle, ihraç edilen kısma isabet eden ikincil işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma girişinin sağlanması gerekmektedir.
Ancak, Gümrük Yönetmeliğinin 359/1. maddesine göre hak sahibince ihracata konu işlem görmüş asıl ürünün ilk partisinin ihracatı ile eş zamanlı olarak belgelerde öngörülen işlem görmüş ikincil ürünün tamamı için serbest dolaşıma giriş beyannamesi verilebilmektedir. Bu durumda, sonraki partilerdeki ikincil ürünün herhangi bir gümrük işlemine tabi tutulmasına gerek bulunmamaktadır.
Yönetmeliğin mezkûr maddesinde, ayrıca, izin kapsamındaki ihracatın tamamının yapılmasından sonra ikincil işlem görmüş ürünlerin tamamı için tek seferde serbest dolaşıma giriş beyannamesinin de verilmesinin mümkün bulunduğu hükmedilmektedir.
Gümrük Kıymeti
İkincil işlem görmüş ürünlerin gümrük kıymetinin nasıl belirleneceği hususu Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2017/11 sayılı Genelgesinde düzenlenmektedir.
Genelgeye göre; ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma girişinde Gümrük Kanunu’nun “Eşyanın Gümrük Kıymeti” başlıklı Üçüncü Bölüm hükümleri çerçevesinde eşyanın gümrük kıymetinin tespit edilmesi gerekmektedir.
Birim fiyatın gerçeği yansıtmadığı yönünde şüphe oluşması halinde, Gümrük Kanunu’nun 24. ve 25. maddelerinde belirtilen gümrük kıymeti belirleme yöntemlerinin kullanılması gerekmektedir. Bu yöntemlere göre gümrük kıymetinin tespit edilememesi halinde Gümrük Kanunu’nun 26. maddesinde tanımlanan “son yöntemin” tatbiki gerekmektedir. Bu yöntemin uygulanmasında, gümrük müdürünün veya görevlendireceği bir müdür yardımcısının başkanlığında gümrük muayene memurunun bulunduğu en az üç kişilik bir komisyon tarafından, eşyanın gümrük kıymeti tespit edilecektir.
Öte yandan alım satım işleminin Türkiye Gümrük Bölgesinde gerçekleşmesi nedeniyle gümrük kıymetine yurt içi navlun ve sigorta bedeli dahil edilmeyecektir.
Görüldüğü gibi, ikincil işlem görmüş ürünün kıymetinin emsallere göre düşük kaldığı, gerçeği yansıtmadığı durumlarda gümrük idaresince aynı eşya, benzer eşya, indirgeme yöntemi, hesaplanmış kıymet yöntemi ve son yöntemin uygulanması suretiyle bir kıymet belirlenecektir.
Gözetim – Kayıt Belgesi
Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 26.10.2017 tarihli 28960530 sayılı yazısına göre, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyadan elde edilen ikincil işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma giriş rejimi hükümleri çerçevesinde ithali esnasında 2010/1 sayılı İthalatta Gözetim Uygulamasına İlişkin Tebliğ uyarınca düzenlenecek kayıt belgesi gümrük idaresince aranmaktadır.
Damga Vergisi
Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 27.11.2013 tarihli 06949 sayılı yazısında geçen ifadelerden, dahilde işleme rejimi kapsamında elde edilen ikincil işlem görmüş ürünlerinin 4051 rejim kodu ile serbest dolaşıma girişinin sağlanması halinde damga vergisi tahsil edilmesi ve bu damga vergisinin 4051 rejiminde işlem gören beyanname (kati ithalata dönüştüren beyanname) tarihindeki miktardan alınması gerektiği anlaşılmaktadır.
KKDF
Dahilde işleme rejimi kapsamında elde edilen ikincil işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma girişi esnasında KKDF tahsil edilip edilmeyeceği konusu Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2013/6 sayılı Genelgesi tarafından düzenlenmektedir.
Buna göre,
1) Dahilde işleme rejimi kapsamında üretilen ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak Gümrük Kanunu’nun 114’üncü maddesine göre vergilendirilmesi halinde, eşya bedelinin dahilde işleme rejimine ilişkin verilen gümrük beyannamesinin tescil tarihinden sonra ödenmesi durumunda,
2) Dahilde işleme rejimi kapsamında üretilen ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma giriş rejimine tutularak Gümrük Kanunu’nun 115’inci maddesine göre vergilendirilmesi halinde, eşya bedelinin serbest dolaşıma giriş rejimine ilişkin gümrük beyannamesinin tescil tarihinden sonra ödenmesi durumunda
KKDF tahsilatı yapılacaktır.
Çevre Katkı Payı
Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2011/44 sayılı Genelgesi ve 01.03.2011 tarihli 05421 sayılı yazısına göre, dahilde işleme rejimi kapsamında elde edilen ikincil işlem görmüş ürünlerin ithali kontrole tabi yakıt, atık veya hurda olması halinde bu ürünlerin serbest dolaşıma giriş rejimi kapsamında ithalinde çevre katkı payı tahsil edilmesi gerekmektedir.
Genelgeye göre, dahilde işleme rejimi kapsamında çevre katkı payı ödenerek ithal edilen hammaddenin işlenmesi sonucunda ortaya çıkan atık veya hurdaların ikincil işlem görmüş ürün olarak serbest dolaşıma girişinde ikinci kez çevre katkı payının ödenmesine gerek bulunmamaktadır.
Tercihli Tarife Uygulamaları
A.TR dolaşım belgesi, menşe ispat belgeleri veya Form A Belgesi ile dahilde işleme rejimi kapsamında ithali gerçekleştirilen hammaddeden işleme faaliyetleri sonucu elde edilen ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma girişinin yapılmak istenmesi halinde hammadde için alınmış olunan mezkûr belgelerin ikincil işlem görmüş ürünler için de geçerli olup olmayacağı konusu Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2015/07 sayılı Genelgesinde düzenleme altına alınmıştır.
Buna göre;
a) Vergilendirmenin Kanun’un 114. maddesine göre yapıldığı durumda, ikincil işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ithal eşyasının ithali aşamasında gümrük idaresine ibraz edilen A.TR Dolaşım Belgesi, Form A Belgesi veya EUR 1 Dolaşım Sertifikası gibi menşe ispat belgeleri, ikincil işlem görmüş ürün için de aynı tercihli tarife uygulamasından faydalandırılmak üzere dikkate alınmaktadır.
b) Vergilendirmenin Kanun’un 115/1. maddesine göre yapıldığı ve ikincil işlem görmüş ürünün üretiminde kullanılan tüm ithal girdilerin aynı tercihli tarife uygulamasından faydalandığı durumlarda, bu ithal girdilerin ithali aşamasında gümrük idaresine ibraz edilen A.TR Dolaşım Belgesi, Form A Belgesi veya EUR 1 Dolaşım Sertifikası gibi menşe ispat belgeleri, ikincil işlem görmüş ürün için de aynı tercihli tarife uygulamasından faydalandırılmak üzere dikkate alınmaktadır.
c) Vergilendirmenin Kanun’un 115/1 inci maddesine göre yapıldığı ancak ikincil işlem görmüş ürünün üretiminde kullanılan tüm ithal girdilerin aynı tercihli tarife uygulamasından faydalanmadığı durumlarda, ithal girdilerin ithali aşamasında gümrük idaresine ibraz edilen söz konusu belgeler, ikincil işlem görmüş ürün için ithalat vergilerinin hesaplanmasında dikkate alınmamaktadır.
Görüldüğü gibi Kanun’un 115/1. maddesine göre vergilendirmenin yapıldığı durumlarda üretimde kullanılan tüm ithal girdilerin aynı tercihli tarife uygulamasından faydalanıp faydalanmaması önem arz etmektedir.
Faiz Uygulaması
Gümrük Yönetmeliği’nin 323/1. maddesine göre dahilde işleme rejiminde işlem görmüş ürün veya ithal eşyası için gümrük yükümlülüğü doğması halinde, ithalat vergilerine ilave olarak 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 207. maddesi uyarınca belirlenecek gecikme zammı oranında faiz tahsil edilmektedir.
Ancak, mezkûr Yönetmeliğin 323/2-c maddesinde de işlem görmüş ikincil ürünlerin serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması durumunda faiz alınmayacağı hükmedilmektedir.
Buna göre, dahilde işleme rejimi kapsamında nakit teminat dışında teminat verilerek yurda getirilen eşyanın kati ithalata dönüştürülmek istendiği durumlarda tahsil edilen faiz, ikincil işlem görmüş ürünlerin kati ithali esnasında alınmamaktadır.
Müeyyide Hükümleri
2005/8391 sayılı Dahilde İşleme Rejim Kararı’nın 19/7. maddesine göre dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyadan elde edilen ikincil işlem görmüş ürünün, belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılmasından önce gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi, çıkış hükmünde gümrüğe teslimi veya serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithali hallerinde, bu ürünün ihracatının gerçekleştirilmesi aranmamaktadır.
Mezkûr Karar’ın 20/3. maddesine göre de 19/7. madde hükmü saklı kalmak kaydıyla ikincil işlem görmüş ürünün ihraç edilmemesi halinde, ithal eşyasına ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki kur ve vergi oranı veya asıl işlem görmüş ürünün ihraç edilen kısmı oranında ikincil işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma girişine ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki kur ve vergi oranı esas alınarak hesaplanan verginin, ilgili gümrük idaresine yatırıldığının tevsiki aranmaktadır.
İkincil işlem görmüş ürüne ilişkin verginin ilgili gümrük idaresine yatırıldığının tevsik edilememesi halinde, Karar’ın 22. maddesine göre ikincil işlem görmüş ürünün kendisi üzerinden hesaplanan vergi 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilmekte ve ayrıca, ikincil işlem görmüş ürünün kendisi için 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 238. maddesi çerçevesinde işlem yapılmaktadır.
Özetle anlatılacak olursa; ikincil işlem görmüş ürüne gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım tayin edilmediği durumlarda vergiler tahsil edilecek ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 238. maddesine göre müeyyide uygulanacaktır. 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 238. maddesinde eşyanın yerinde tespit edilemediği (örneğin satılmış olduğu) durumlarda gümrüklenmiş değerin 2 katı, yerinde tespit edildiği durumlarda ise gümrük vergilerinin 2 katı müeyyide uygulanacağı hükmedilmektedir.
Kaynak:www.sezaikaya.com/dahilde-islemede-ikincil-islem-gormus-urunler/