07.01.2022
Debit Note (Borçlandırma Notu) ve Credit Note (Alacaklandırma Notu) Uygulamaları
Debit Note (Borçlandırma Notu) ve Credit Note (Alacaklandırma Notu) Uygulamaları
Özet
Pandeminin hala sürdüğü ve yoğun bir gündemin yaşandığı 2021 yılının sonuna geldik.
Debit Note ve Credit Note uygulamaları tüm yıl boyunca karşımıza çıkabilecek bir uygulama olmakla beraber özellikle yıl sonuna doğru kullanılmalarında artış görülebilmektedir.
Bu makalemizde zaman olarak Debit ve Credit Note uygulamasına değinmenin uygun olacağını düşündük.
Anahtar Kelimeler
Debit notu, credit notu, transfer fiyatlandırması, 2 Nolu KDV Beyannamesi, İstisnai kıymetle beyan.
1. Giriş
Debit ve Credit Note; uluslararası ticaret yapan şirketlerce çeşitli sebeplerle oluşan fiyat farklılıklarını dengelemek amacıyla kullanılan araçlardır.
Debit Note; satıcının alıcıdan alacaklı olduğunu göstermek amacıyla satıcı tarafından düzenlenen bir belgedir. Alıcının ithal etmiş olduğu eşyaya ilişkin olarak ödemesi gereken ek bir maliyet, ithalatçı firmanın yurt dışına olan borcunu arttıran ilave bir yüktür.
Credit Note; çeşitli nedenlerle ortaya çıkan fiyat indirimleri sebebiyle, alıcının satıcıdan alacaklı olduğunu gösteren bir belgedir. Credit Note işlemi alıcıdan/müşteriden alacak miktarını azaltan bir işlemdir.
Şimdi bunları aşağıda maddeler halinde anlatalım.
2. Debit Note
Aralarındaki anlaşmaya istinaden yurtdışında bulunan satıcının yurtiçindeki alıcıdan alacak tutarını arttırmak amacıyla düzenlediği belge uluslararası literatürde Debit Note olarak adlandırılmaktadır. İlgili işlem ile daha önce gerçekleşmiş uluslararası ticarete ilişkin yurtdışındaki şirket Debit Note tutarı kadar maliyetlerini azaltmış, yurtiçindeki şirket ise aynı tutarda maliyetlerini arttırmış olacaktır. Debit Note düzenlenmesi işlemi ile eşyanın gümrük kıymetini artırıcı bir etki ortaya çıkmakta bu nedenle hem gümrük kanunu hem de vergi kanunları açısından sonuçlar doğurmaktadır.
Yurtdışındaki firmanın Debit Note için düzenlediği belgenin ilgili şirketin mukim olduğu ülkede muhasebe kayıtlarına uygun ve geçerli bir belge olması şartıyla Türkiye’de gider hesaplarına kaydedilebileceklerdir.
Önceden tamamlanmış ithalata ilişkin yurtdışındaki satıcının yurtiçindeki alıcıdan alacaklı olduğunu göstermek amacıyla Debit Note düzenlemesi ithalata konu eşyanın katma değer vergisi matrahını artırıcı bir etki yaratacaktır.
Gümrük Yönetmeliğinin 53. maddesinin 5. fıkrasında;“İthal eşyasının gümrük kıymetine veya katma değer vergisi matrahına girmesi gereken, ancak gümrük beyannamesinin tescili anında beyan sahibi tarafından mevcudiyetinin bilinmesi mümkün olmayan kıymet veya matrah unsurları için, en geç söz konusu kıymet veya matrah unsurunun öğrenildiği ayı takip eden ayın yirmi altıncı günü akşamına kadar beyanda bulunulur.”
Gümrük Yönetmeliğinin 6. Fıkrasında ise;
“İstisnai kıymetle beyana ilişkin tamamlayıcı beyanların süresi içerisinde verilmemesi nedeniyle zamanında ödenmeyen gümrük vergileri için eşyanın serbest dolaşıma girişine ilişkin beyannamenin tescil tarihinden itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre belirlenen gecikme zammı oranında gecikme faizi tahsil edilir ve Kanunun 241 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca işlem yapılır. ” hükmü yer almaktadır. Fiyat farkı faturası veya borç dekontu kapsamındaki fark ödemeleri eşyaya ilişkin sonradan yapılan bir ödeme olarak değerlendirildiğinden, eşyanın Türkiye’ye ithali esnasında gümrük idaresine beyan edilen gümrük kıymetinde artışa neden olan bu giderlerin yurtdışına ödenmesi durumunda, eşyanın kıymeti gerçekte gümrüğe beyan edilenden fazla olacak ve bunun neticesinde ithalat vergileri açısından bir eksik ödeme söz konusu olacaktır.
Yurtdışından alınan fiyat farkı faturası veya borç dekontuna bağlı olarak oluşacak kıymet farkı sonucu, eşyanın GTİP ve menşeine bağlı olarak ödenmemiş gümrük vergisi, ÖTV, ilave gümrük vergisi, ek mali yükümlülük, KDV vb. karşımıza çıkabilecektir.
İthalat vergilerine ilişkin ortaya çıkan farkın gümrük idaresi tarafından tespit edilmesi durumunda tahsil edilecek tutar Gümrük Kanunu’nun 234. Maddesi (ÖTV Kanunu’nun 16. Maddesi, KDV Kanunu’nun ise 51. maddesi) gereğince noksanlığa ait vergi ve bu vergi farkının 3 katı para cezasıdır. Ancak vergi eksikliğinin beyan sahibince (ithalatçı), idarenin tespitinden önce bildirilmesi durumunda yukarıda belirtilen ceza %10 nispetinde uygulanır. Böyle durumlarda ithalat vergilerine ait eksikliğinin faizi ile birlikte tahsil edileceğini ayrıca hatırlatmak isteriz.
Ayrıca Gümrükler Genel Müdürlüğü’nce yayımlanan 2011/48 sayılı Genelge ’de ithal eşyasının gümrük kıymeti unsurlarında herhangi bir değişiklik meydana gelmesi halinde gümrük idaresinin tespitinden önce bu değişikliğe ilişkin eksik KDV’nin vergi dairesine 2 Nolu KDV beyannamesi ile ödenebileceği belirtilmiştir.
Vergi dairesine ödenen KDV tutarı ile gümrükte hesaplanan KDV tutarı arasında farklılık olmaması kaydıyla Gümrük İdaresi tarafından ek bir işlem tesis edilmeyecektir.
Buna göre, Debit Note üzerinden hesaplanacak KDV tutarı ilgili gümrük müdürlüğüne ödenebileceği gibi 2 No.lu KDV beyannamesi ile vergi idaresine de ödenebilecektir.
3. Transfer Fiyatlandırması Kapsamında Düzenlenen Debit Note Ödemelerinin Beyan Edilmemesi
Şirketiniz uluslararası bir şirketse ve transfer fiyatlandırması kapsamında yurtdışından Debit Note ödemelerine ilişkin bir fiyat farkı faturası geliyor ve bu fatura gümrük idaresine beyan edilmiyorsa olası bir denetimde cezai anlamda bir risk oluşabilir.
Transfer fiyatlandırması politikası kapsamında düzenlenen bu ödemelerin gümrük idaresine beyan edilmemesi, ithal anında vergilerin hesaplandığı matrahın düşük beyan edilmesine neden oluyor
Böyle bir durumun tespitinde gümrük vergileri tahsil ediliyor. Ayrıca bu vergilerin 3 katı para cezası düzenleniyor.
Esasen “Debit Note” ödemelerinin transfer fiyatlandırması uygulamaları dışında da gümrük kıymeti açısından değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır.
4. Credit Note
Satılan mal veya hizmetin istenilen kalite ve standartlarına uygun olmaması vb. sebeplerle ortaya çıkan ve yurtdışında bulunan satıcının yurtiçindeki alıcıdan alacak tutarını azaltmak amacıyla düzenlediği belge uluslararası literatürde Credit Note olarak adlandırılmaktadır. Diğer bir anlatımla Credit Note düzenlenmesi ile alınan mal veya hizmetin fiyatı azalacak, dolayısıyla yurtiçindeki şirketin yurt dışındaki satıcıya olan borcunun azalması sonucu geliri artmış olacaktır.
5. Credit Note ile İlgili Gümrükler Genel Müdürlüğü Yazısı
Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından Credit Note konusunda özel olarak çıkarılmış bulunan “Credit Note ve Gümrük Kıymeti” konulu bir yazı bulunmaktadır.
Yazıda; “...Bakanlığımıza intikal eden olaylardan, “Credit Note” (alacaklandırma belgesi) belgelerinin ithal eşyasının gümrük kıymetinin belirlenmesinde ne şekilde işleme tabi tutulacağı hususunda tereddüt hasıl olduğu anlaşılmıştır. “Credit Note”, ithal eşyası ile ilgili olarak; fiyat farklılığı veya eşyanın öngörülen evsafta olmaması gibi gerekçelerle yapılan fiyat indirimleri nedeniyle, alıcının satıcıdan alacaklı olduğunu ve alacak tutarını göstermek üzere düzenlenen bir belgedir.
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 24/1 maddesi; “İthal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli, Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta 27 ve 28 inci maddelere göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır...”
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 24/3-a maddesi; “Fiilen ödenen veya ödenecek fiyat, ithal eşyası için alıcının, satıcıya veya satıcı yararına yaptığı veya yapması gereken ödemelerin toplamıdır. Bu fiyat, ithal eşyasının satış koşulu olarak, alıcının satıcıya veya satıcının bir yükümlülüğünü karşılamak üzere üçüncü bir kişiye yaptığı veya yapacağı tüm ödemeleri kapsar. Ödemeler, para transferi şeklinde olabileceği gibi, akreditif veya ciro edilebilir bir kıymetli evrak kullanılarak ya da doğrudan veya dolaylı yapılabilir.”
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 193/1 maddesi “Bu Kanunla konulmuş aksine hükümler ve 2’nci fıkra hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bir eşyaya uygulanacak ithalat veya ihracat vergileri tutarı, bu eşyaya ilişkin gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihteki vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurlarına göre belirlenir.”
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 181/1 maddesi; “İthalatta gümrük yükümlülüğü;
a) İthalat vergilerine tabi eşyanın serbest dolaşıma girişi,
b) İthalat vergilerine tabi eşyanın ithalat vergilerinden kısmi muafiyet suretiyle geçici ithali, için verilecek gümrük beyannamesinin tescil tarihinde başlar.” hükmünü amirdir.
Bu çerçevede;
- Gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihten önce “Credit Note” ile yapılan indirimler, yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri çerçevesinde ithal eşyasının gümrük kıymetinin belirlenmesinde dikkate alınacaktır.
- Gerekli koşulların sağlanması halinde, “Credit Note” uygulamasının Gümrük Yönetmeliğinin 53/1-c maddesi çerçevesinde istisnai kıymetle beyana konu edilmesi de mümkündür. Eşyanın Gümrük Yönetmeliğinin 53/1-ç maddesi çerçevesinde işleme tabi tutulması, mezkûr Yönetmeliğin 53/1-c maddesinin uygulanmasını engellemez.
- Geri verme ve kaldırma ile istisnai kıymetle beyan hükümleri saklı kalmak kaydıyla, ithalat işlemlerinin tamamlanmasından sonra sunulan “Credit Note” belgeleri, ithal eşyasının gümrük kıymetinin tespitinde dikkate alınmaz.
- “Credit Note” belgesinde; satıcı ve alıcı, tarih/sayı; ilgili sözleşmenin ve faturanın tarih/sayıları, eşyaya ilişkin bilgiler ve indirimin hangi gerekçelerle yapıldığının belirtilmesi gerekir. Bu bilgilerin eksik olması durumunda, ithalatçılar gümrük idaresine söz konusu bilgileri sağlar.
- Beyan edilen gümrük kıymetinin gerçeklik veya doğruluğu konusunda tereddüt hasıl olması durumunda, 2012/29 sayılı Genelge çerçevesinde kıymet araştırması yapılır.” Hükümlerine yer verilmiş olduğu görülmektedir.
6. Debit Note ve Credit Note’un Birer Örnekle Anlatımı
Konunun daha iyi anlaşılması için Debit Note ve Credit Note konusunda birer örnek vermenin daha sağlıklı olacağını düşünmekteyim
Örneğin; Türkiye’deki alıcı yurtdışındaki satıcıya cari hesap çalıştığı için yıl sonunda borçlanıyor.
Yurtdışındaki satıcı sehven faturayı 100 $ yerine 70 $ kesiyor. 30 $ alacağını bir sonraki siparişte kullanmak üzere 30 dolarlık bir Debit Note dekontu düzenliyor.
Türkiye’deki alıcı bir sonraki yüklemede 30 dolarlık fazla ödeme yapma durumunda kalıyor.
Credit Note düzenlenmesine bir örnek verirsek; satıcı mali gönderiyor fakat mal eksik çıkıyor ya da hatalı yahut kalitesiz çıkıyor. Satıcı bu durumda malı geri göndermeyip Türkiye’deki alıcıya Credit Note dekontu düzenliyor ve benden 30 TL alacaklısın diyor. Türkiye’deki alıcı bir sonraki yüklemede mal bedelinden 30 Türk lirası düşerek beyan yapıyor ve faturasında kredi note’u belirtiliyor ve faturasına da ekliyor.
7. Sonuç ve Değerlendirme
Debit Note ve Credit Note düzenlenmesi işlemleri çeşitli sebeplerle oluşan fiyat farklılıklarını dengelemek amacıyla uluslararası ticarette yaygın olarak kullanılmaktadır.
Bu notlar genellikle satıcı tarafından acılıya ticari, lojistik, teknik talepler, fiyat düzeltmeleri, komisyon ve indirim gibi nedenlerle gönderilmektedir.
Debit Note ve Credit Note uygulamaları tüm yıl boyunca karşımıza çıkabilecek bir uygulama olmakla beraber özellikle yıl sonuna doğru kullanılmalarında artış görülebilmektedir.
Debit Note; satıcının alıcıdan alacaklı olduğunu göstermek amacıyla satıcı tarafından düzenlenen bir belgedir. Alıcının ithal etmiş olduğu eşyaya ilişkin olarak ödemesi gereken ek bir maliyet, ithalatçı firmanın yurt dışına olan borcunu arttıran ilave bir yüktür.
Credit Note; çeşitli nedenlerle ortaya çıkan fiyat indirimleri sebebiyle, alıcının satıcıdan alacaklı olduğunu gösteren bir belgedir. Credit Note işlemi alıcıdan/müşteriden alacak miktarını azaltan bir işlemdir.
İthalat vergilerine ilişkin ortaya çıkan farkın gümrük idaresi tarafından tespit edilmesi durumunda tahsil edilecek tutar Gümrük Kanunu’nun 234. Maddesi (ÖTV Kanunu’nun 16. Maddesi, KDV Kanunu’nun ise 51. maddesi) gereğince noksanlığa ait vergi ve bu vergi farkının 3 katı para cezasıdır.
Ancak, vergi eksikliğinin beyan sahibince (ithalatçı), idarenin tespitinden önce bildirilmesi durumunda yukarıda belirtilen ceza %10 nispetinde uygulanır. Böyle durumlarda ithalat vergilerine ait eksikliğinin faizi ile birlikte tahsil edileceğini ayrıca hatırlatmak isteriz.
Debit Note üzerinden hesaplanacak KDV tutarı ilgili gümrük müdürlüğüne ödenebileceği gibi 2 No.lu KDV beyannamesi ile vergi idaresine de ödenebilecektir.
“Debit Note” ödemelerinin transfer fiyatlandırması uygulamaları dışında da gümrük kıymeti açısından değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır.
Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından Credit Note konusunda özel olarak çıkarılmış bulunan “Credit Note ve Gümrük Kıymeti” konulu bir yazı bulunmaktadır.
Bu yazıda özetle; “...“Credit Note”, ithal eşyası ile ilgili olarak; fiyat farklılığı veya eşyanın öngörülen evsafta olmaması gibi gerekçelerle yapılan fiyat indirimleri nedeniyle, alıcının satıcıdan alacaklı olduğunu ve alacak tutarını göstermek üzere düzenlenen bir belgedir.
Gerekli koşulların sağlanması halinde, “Credit Note” uygulamasının Gümrük Yönetmeliğinin 53/1-c maddesi çerçevesinde istisnai kıymetle beyana konu edilmesi de mümkündür.
“Credit Note” belgesinde; satıcı ve alıcı, tarih/sayı; ilgili sözleşmenin ve faturanın tarih/sayıları, eşyaya ilişkin bilgiler ve indirimin hangi gerekçelerle yapıldığının belirtilmesi gerekir. Bu bilgilerin eksik olması durumunda, ithalatçılar gümrük idaresine söz konusu bilgileri sağlar...”
Hususlarına değinilmiştir.
Öte yandan; İthalden sonra gümrük kıymeti unsurlarında fark oluşacağı önceden biliniyorsa bu hususun mutlaka dolaylı temsilci olan Gümrük Müşavirlerine iletilmesi gerekmektedir.
Diğer taraftan; bu tür farklılıkların başlangıçta öngörülememesi halinde KKDF, gümrük vergisi, ÖTV, ilave gümrük vergisi, ek mali yükümlülük gibi ithalat
vergilerine ve diğer mali yükümlülüklere ilişkin cezaların indirimli hesaplanarak Uzlaşma Yönetmeliğine
göre uzlaşmaya konu edilebilmesi amacıyla Debit Note ve Credit Note dekontları hakkında mutlaka Gümrük Müşavirlerine bilgi verilmesinde yarar görülmektedir
Kaynakça
- Gümrük Kanunu
- Gümrük Yönetmeliği
- Gümrükler Genel Müdürlüğü 2011/48 sayılı Genelge
- Gümrükler Genel Müdürlüğü 2012/29 sayılı Genelge
-Gümrükler Genel Müdürlüğü Credit Note ile ilgili Yazısı