Gümrük Müşavir ve Gümrük Müşavir Yardımcılarına Disiplin Cezası Uygulamaları
1. Giriş
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun geçici 6’ncı maddesinin 2’nci bendinde; gümrük müşavirliği veya gümrük müşavir yardımcılığı mesleğinin vakar ve onuruna aykırı fiil ve hareketlerde bulunanlarla, görevlerini yapmayan veya kusurlu olarak yapan ya da görevinin gerektirdiği güveni sarsıcı hareketlerde bulunan meslek mensupları hakkında, gümrük müşavirliği hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesi amacıyla, durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre uyarma, kınama, geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma ve meslekten çıkarma cezalarının verileceği, aynı maddenin 8’nci bendinde uyarma ve kınama cezalarının yetkili gümrük ve dış ticaret bölge müdürü, geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma cezalarının Bakanlık Merkez Disiplin Kurulu, meslekten çıkarma cezalarının Bakanlık Yüksek Disiplin Kurulu tarafından verileceği hüküm altına alınmıştır.
Disiplin cezaları ile ilgili olarak Ticaret Bakanlığı aleyhine sonuçlanan davaların mahkeme kararları dikkate alınarak yeniden bir düzenleme yapılmıştır. Şimdi aşağıda maddeler halinde bu değişikliğin neden yapıldığını ve nasıl uygulandığını anlatalım.
2. Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün
2022/8 Sayılı Genelgesi
13.04.2022 tarihli 2022/8 Sayılı Genelge Soruşturmacı/Muhakkik Tayini hakkındadır.
Genelge incelendiğinde özetle; “...Gümrük Kanunu’nun Geçici 6’ncı maddesi kapsamında, bölge müdürlüklerince hazırlanan dosyalara istinaden; bölge müdürlükleri ile Merkez ve Yüksek Disiplin Kurullarınca verilen disiplin cezaları ile ilgili olarak, Bakanlığımız aleyhine sonuçlanan davaların mahkeme kararlarında genel itibariyle; disiplin hukukunun temel ilkeleri gereğince disiplin cezası verilebilmesi için kusurlu halin tespitinden sonra, belli süreler içinde ilgili gümrük müşaviri veya yardımcısı hakkında tarafsız bir soruşturmacı görevlendirilerek disiplin soruşturmasının açılması, söz konusu soruşturmada gümrük müşaviri veya müşavir yardımcısının lehine ve aleyhine olan tüm delillerin toplanarak ekleriyle birlikte bir soruşturma raporunun oluşturulması, bu raporun ilgilisine tebliğ edilerek savunma hakkını kullanmasının sağlanması ve bu yolla gümrük müşaviri veya müşavir yardımcısının hangi fiili, nerede, ne zaman, nasıl, ne şekilde işlediğinin somut, hukuken kabul edilebilir ve delilleriyle birlikte şüpheye yer vermeyecek açıklıkta ortaya konulması, nihayetinde, bu rapora istinaden, yetkili disiplin amiri veya disiplin kurulu tarafından ilgiliye disiplin cezası verilip verilmeyeceği hususunda bir karar alınması gerektiği belirtilmektedir.
Söz konusu mahkeme kararlarından hareketle;
a) Gümrük Müdürlüğü tarafından tayin edilen en az gümrük müdür yardımcısı seviyesindeki bir muhakkik/soruşturmacı tarafından, gümrük müşaviri/gümrük müşavir yardımcısının disiplin cezasına konu fiillerinin detaylı olarak araştırılması,
b) Yukarıda belirtilen Mahkeme kararlarında yer alan hususlar dikkate alınmak ve ilgili gümrük müşaviri/gümrük müşavir yardımcısının bilgisine başvurulmak suretiyle hazırlanacak “Muhakkik/Soruşturma Raporu"nun soruşturulan olayla ilgili her türlü bilgi ve belge ile birlikte bölge müdürlüğüne gönderilmesi,
c) ‘Uyarma’ ve ‘Kınama’ disiplin cezası uygulanmasını gerektirir durumlarda, bölge müdürlüğünce Muhakkik/Soruşturma Raporunun ilgilisine tebliğ edilip savunmasının alınarak işlemin sonuçlandırılması,
d)‘Geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma’ ve ‘Meslekten çıkarma’ disiplin cezası uygulanmasını gerektirir dosyaların ise; muhakkik/soruşturmacı tarafından hazırlanan rapor ile birlikte konuyla ilgili önerinin de belirtildiği, Genelge eki “Gümrük Müşaviri/Gümrük Müşavir Yardımcısının Soruşturma Konusu Fiillerine İlişkin Disiplin Cezasına Ait Teklif Formu”nun, Merkez veya Yüksek Disiplin Kuruluna sunulmak üzere Gümrükler Genel Müdürlüğüne gönderilmesi şeklinde işlem yapılması gerektiğine...” yer verildiği görülmektedir.
3. Adli Sicil Kayıtlarının Önemi ile İlgili 17.06.022 tarihli Yazı
Disiplin cezalarını gerektiren fillerin yanında Müşavir ve Yardımcılarının adli sicil kayıtlarının sağlıklı olarak takibine Ticaret Bakanlığımız fevkalade önem vermektedir.
Bu bağlamda Gümrükler Genel Müdürlüğü Adli Sicil Kayıtları ile ilgili 17.06.022 tarihli yazılı talimatı tüm Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüklerine gereği için göndermiştir. Bu bağlamda yazıda özetle; “...4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 227. ve 228. maddelerine göre gümrük müşaviri ve gümrük müşavir yardımcısı olabilecek kişilerin taksirli suçlar hariç olmak üzere; affa uğramış olsalar dahi, ağır hapis veya beş yıldan fazla hapis ya da kaçakçılık, zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, dolanlı iflas, yalan yere şahadet, suç tasnifi, iftira gibi yüz kızartıcı suçlar ile resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, terörün finansmanı, devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs suçları ile 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamı suçlar ile örgütlü suçlardan hüküm giymemiş olması gerekmektedir. Bu itibarla, ilgili kanun maddeleri ve 2013/37 sayılı Genelgeye istinaden bölge müdürlüklerinize kayıtlı gümrük müşavirleri ve gümrük müşavir yardımcılarından e-devletten temin edecekleri güncel tarihli adli sicil belgelerinin talep edilmesi ve söz konusu belgelerin sistem üzerinden doğrulamalarının yapılması ile yapılan inceleme neticesinde Gümrük Kanunu’nun 227/1-d maddesinde belirtilen suçlardan hüküm giydiği tespit edilen kişilerin gümrük idarelerinde iş takiplerinin önlenerek durumun 31.08.2022 tarihine kadar Bakanlığımıza intikal ettirilmesi gerekmekte olup, ayrıca ilgili Kanun maddesi uyarınca gümrük müşavirlerine ilişkin olarak Bilge sisteminde yapılacak olan yetki onay taleplerinde de güncel adli sicil kayıtlarına bu çerçevede bakılması ..” hususuna yer verilmiştir.
4. Gümrükler Genel Müdürlüğünün 19.06.2022 Tarihli Yazısı
Genel Müdürlük bu yazısında özetle; “...2022/8 sayılı Genelge ile Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüklerince, gümrük müşavirleri veya gümrük müşavir yardımcıları hakkında, 4458 sayılı Gümrük Kanun’un Geçici 6’ncı maddesi uyarınca uygulanacak disiplin işlemlerinde, soruşturmanın yapılmasını teminen muhakkik/soruşturmacı tayin edilmesine ilişkin uygulanacak usul ve esaslar belirlenmiştir.
Söz konusu Genelge ‘de yer alan "... bölge müdürlüğünce Muhakkik/Soruşturma Raporunun ilgilisine tebliğ edilip savunmasının alınarak işlemin sonuçlandırılması" şeklindeki düzenleme ile ilgili olarak; soruşturmanın gizliliği, ticari sır niteliğindeki durumlar ve 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu hükümleri göz önüne alınarak işlem tesis edilmesi gerekmektedir.
Ayrıca, Merkez ve Yüksek Disiplin Kurullarında görüşülmek üzere gönderilen disiplin cezası tekliflerinde birbiriyle bağlantısı olmayan birçok fiilin tek bir ceza teklifine konu edildiği görülmektedir.
Konu itibariyle aynı kapsamda olan ve süreklilik arz eden birden fazla fiilin bir "Muhakkik/Soruşturma Raporu" ve disiplin cezası teklifine bağlanması mümkün olmakla birlikte, farklı konulara ilişkin fiiller için ayrı Rapor ve Teklif Formu düzenlenmesi gerektiği...” talimatı verilmektedir.
5. İstanbul Bölge İdare Mahkemesinin 2020/1737 Sayılı Kararı
Gümrük Müşavir ve Müşavir Yardımcılarının savunması alınmadan disiplin cezası verilmesi pek çok Mahkemeler nezdinde hukuka aykırı bulunmuştur. Bu konuda İstanbul Bölge İdare Mahkemesi 7’nci İdare Dava Dairesinin 2020/1737 Sayılı Kararı örnek olarak verilebilir.
Dava Vekilinin istem özeti olarak; ”...Gümrük müşaviri olarak görev yapan davacı tarafından, 4458 sayılı Gümrük Kanununun geçici 6/2-b maddesi uyarınca kınama cezası ile cezalandırılmasına ilişkin 02/05/2019 tarih ve 76107777-161.99-E-00043935836 sayılı İstanbul Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü işleminin iptali istemiyle açılan davada; dava konusu işlemi iptal eden İstanbul 6. İdare Mahkemesi'nin 13/11/2019 gün ve E:2019/1297, K:2019/2352 sayılı kararının; davalı idare tarafından, mevzuat gereği davacının mesleki özen ve sorumluluğunda olan hususta kusurlu ve hatalı olduğu, idarenin yanıltılmasında sorumluluğu bulunduğu, dolayısıyla Gümrük Kanunu ve ilgili diğer mevzuat uyarınca tesis edilen işlemlerin hukuka ve usule uygun olduğu ileri sürülerek kaldırılması ve istinaf yoluyla işin esası hakkında yeniden karar verilmesi...” hususları yer almaktadır.
Mahkeme Kararında ise özetle;”...4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun, gümrük müşavirleri ve gümrük müşavir yardımcılarının çıkarılacak bir kanunla bağlı bulundukları gümrük başmüdürlüğü görev alanı itibariyle kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu şeklinde örgütleninceye kadar uygulanacak hükümleri gösteren Geçici 6. maddesinin 2. fıkrasında, gümrük müşavirliği veya gümrük müşavir yardımcılığı mesleğinin vakar ve onuruna aykırı fiil ve hareketlerde bulunanlarla, görevlerini yapmayan veya kusurlu olarak yapan ya da görevinin gerektirdiği güveni sarsıcı hareketlerde bulunan meslek mensupları hakkında, gümrük müşavirliği hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesi amacıyla, durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre verilecek disiplin cezaları gösterilmiş olup, anılan cezalar;
"a) Uyarma: Meslek mensubuna mesleğinin icrasında daha dikkatli davranması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir.
b) Kınama: Meslek mensubuna görevinde ve davranışında kusurlu sayıldığının yazı ile bildirilmesidir.
c) Geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma: Mesleki sıfatı saklı kalmak şartıyla altı aydan az, bir yıldan çok olmamak üzere mesleki faaliyetten alıkoymadır.
d) Meslekten çıkarma: Meslek mensubunun izin belgesinin geri alınarak, bir daha bu mesleği icra etmesine izin verilmemesidir." şeklinde tanımlanmıştır.
Anılan maddenin 4. fıkrasının 2. bendinde; disiplin kurullarının bir derece ağır veya bir derece hafif disiplin cezasının uygulanmasına karar verebileceği, takibat ve hüküm tesisinin, disiplin soruşturması yapılmasına ve disiplin cezası uygulanmasına engel olmadığı, 5. fıkrasında; meslek mensubu hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemeyeceği, 6. fıkrasında; gümrük müşavirleri ve gümrük müşavir yardımcılarının, görevleri sırasında veya görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı fillerinin niteliğine göre Türk Ceza Kanununun devlet memurlarına ait hükümleri uyarınca cezalandırılacağı düzenlemelerine yer verilmiştir.
Bu çerçevede gümrük müşavirleri ve gümrük müşavir yardımcıları hakkında yürütülen disiplin soruşturması ve disiplin yaptırımlarında, kamu görevlilerinin disiplin işlemlerinde uygulanan usul ve yöntemlerin esas alınmasının gerektiği açıktır.
Disiplin soruşturmalarının yapılmasında izlenecek yöntem, ceza verilecek fiiller ve ceza vermeye yetkili makam ve kurullar pozitif olarak mevzuatla belirlenmekte, doktrin ve yargısal içtihatlarla da konu ile ilgili disiplin hukuku ilkeleri oluşturulmaktadır. Buna göre; disiplin hukukunun temel ilkeleri gereğince disiplin cezası verilebilmesi için kusurlu halin tespitinden sonra belli süreler içinde ilgili gümrük müşaviri veya yardımcısı hakkında tarafsız bir soruşturmacı görevlendirilerek disiplin soruşturmasının açılması, söz konusu soruşturmada gümrük müşaviri veya müşavir yardımcısının lehine ve aleyhine olan tüm delillerin toplanarak ekleriyle birlikte bir soruşturma raporunun oluşturulması, bu raporun ilgilisine tebliğ edilerek savunma hakkını kullanmasının sağlanması ve bu yolla gümrük müşaviri veya müşavir yardımcısının hangi fiili, nerede, ne zaman, nasıl, ne şekilde işlediğinin somut, hukuken kabul edilebilir ve delilleriyle birlikte şüpheye yer vermeyecek açıklıkta ortaya konulması, nihayetinde, bu rapora istinaden, yetkili disiplin amiri veya disiplin kurulu tarafından ilgiliye disiplin cezası verilip verilmeyeceği hususunda bir karar alınması gerekmektedir. İdare mahkemesince; "Olayda, davacının gümrük müşaviri olarak beyannamesini verdiği, malların çıkış ülkesi olan Slovakya Gümrük İdaresi ile yapılan yazışmalarda, bahse konu A.TR dolaşım belgelerinin Slovakya Ticaret Odası tarafından düzenlenmediğinin, mühür izlerinin Slovakya Ticaret Odası tarafından kullanılan mühürlerle eşleşmediğinin, mühürlere verilen metnin hatalı olduğunun, A.TR dolaşım belgelerinin arka yüzlerinin tamamen eksik olduğunun bildirilmesi üzerine Menşe Şahadetnamelerinin sahte olduğunun, davalı idarenin resmi yazışması sonucu ortaya çıkarıldığı, davacının kendisine ibraz edilen belgelerin içeriğinin gerçek durumu yansıtmadığından haberdar olduğuna veya kasıtlı hareket ettiğine yönelik bir tespitin yapılmadığı, ithalatçı firma yetkililerince gümrük müşavirine tevdi edilen belgeler esas alınarak düzenlenen beyannamenin Kanuna uygun olarak düzenlendiği dikkate alındığında, davacının ithal edilen eşyaların ve eşyalara ait belgelerin sahteliğini, bildiği veya bilebilecek durumda olduğunun, idarenin dahi ancak resmi yazışma ile anlaması karşısında mümkün olmadığı sonucuna varılmakla, davacının kınama cezası ile cezalandırılmasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık görülme(diği) " gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiş ise de; yukarıda bahsi geçen mevzuat hükümleri ile disiplin hukukunun genel ilkeleri gereğince davacı hakkında disiplin soruşturması açılması ve tayin edilecek bir muhakkik/soruşturmacı vasıtasıyla disiplin suçu işlenip işlenmediğinin tüm yönleriyle ortaya konulması gerekirken, yalnızca disiplin amirince savunma alınması ile yetinilerek davacının uyarma cezası ile cezalandırılmasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık, ilk derece Mahkemesi kararında ise sonucu itibariyle isabetsizlik görülmemiştir...” hususlarına yer verilmektedir.
6. Sonuç ve Değerlendirme
4458 sayılı Gümrük Kanunu’na göre gümrük müşavirleri ve gümrük müşavir yardımcılarına gümrük müşavirliği hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesi amacıyla, durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre uyarma, kınama, geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma ve meslekten çıkarma cezaları verilebilmektedir.
Verilen disiplin cezaları ile ilgili olarak Ticaret Bakanlığı aleyhine sonuçlanan davaların mahkeme kararları dikkate alınarak Bakanlıkça bu konuda yeniden bir düzenleme yapma gereği doğmuştur.
2022/8 sayılı Genelge ile Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüklerince, gümrük müşavirleri veya gümrük müşavir yardımcıları hakkında, 4458 sayılı Gümrük Kanun’un geçici 6’ncı maddesi uyarınca uygulanacak disiplin işlemlerinde, soruşturmanın yapılmasını teminen muhakkik/soruşturmacı tayin edilmesine ilişkin uygulanacak usul ve esaslar belirlenmiştir. Bu Genelgeye göre; Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlükleri ile Merkez ve Yüksek Disiplin Kurullarınca verilen disiplin cezaları ile ilgili olarak Ticaret Bakanlığı aleyhine sonuçlanan davaların mahkeme kararlarında genel itibariyle; disiplin hukukunun temel ilkeleri gereğince disiplin cezası verilebilmesi için kusurlu halin tespitinden sonra, belli süreler içinde ilgili gümrük müşaviri veya yardımcısı hakkında tarafsız bir soruşturmacı görevlendirilerek disiplin soruşturmasının açılması, söz konusu soruşturmada gümrük müşaviri veya müşavir yardımcısının lehine ve aleyhine olan tüm delillerin toplanarak ekleriyle birlikte bir soruşturma raporunun oluşturulması, bu raporun ilgilisine tebliğ edilerek savunma hakkını kullanmasının sağlanması ve bu yolla gümrük müşaviri veya müşavir yardımcısının hangi fiili, nerede, ne zaman, nasıl, ne şekilde işlediğinin somut, hukuken kabul edilebilir ve delilleriyle birlikte şüpheye yer vermeyecek açıklıkta ortaya konulması, nihayetinde, bu rapora istinaden, yetkili disiplin amiri veya disiplin kurulu tarafından ilgiliye disiplin cezası verilip verilmeyeceği hususunda bir karar alınması, mahkeme kararlarından hareketle; Gümrük Müdürlüğü tarafından tayin edilen en az gümrük müdür yardımcısı seviyesindeki bir muhakkik/soruşturmacı tarafından, gümrük müşaviri/gümrük müşavir yardımcısının disiplin cezasına konu fiillerinin detaylı olarak araştırılması, Mahkeme kararlarında yer alan hususlar dikkate alınmak ve ilgili gümrük müşaviri/gümrük müşavir yardımcısının bilgisine başvurulmak suretiyle hazırlanacak “Muhakkik/Soruşturma Raporu" nun soruşturulan olayla ilgili her türlü bilgi ve belge ile birlikte bölge müdürlüğüne gönderilmesi, ‘Uyarma’ ve ‘Kınama’ disiplin cezası uygulanmasını gerektirir durumlarda, bölge müdürlüğünce Muhakkik/Soruşturma Raporunun ilgilisine tebliğ edilip savunmasının alınarak işlemin sonuçlandırılması, geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma’ ve ‘meslekten çıkarma’ disiplin cezası uygulanmasını gerektirir dosyaların ise; muhakkik/soruşturmacı tarafından hazırlanan rapor ile birlikte konuyla ilgili önerinin de belirtildiği, Gümrük Müşaviri/Gümrük Müşavir Yardımcısının Soruşturma Konusu Fiillerine İlişkin Disiplin Cezasına Ait Teklif Formu”nun, Merkez veya Yüksek Disiplin Kuruluna sunulmak üzere Gümrükler Genel Müdürlüğüne gönderilmesi, gerektiği şeklinde işlem yapılması talimatlandırılmıştır.
Disiplin cezalarını gerektiren fillerin yanında Müşavir ve Yardımcılarının adli sicil kayıtlarının sağlıklı olarak takibine Ticaret Bakanlığımız fevkalade önem vermektedir. 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun Geçici 6’nci maddesinin; 4. fıkrasının 2. bendinde; disiplin kurullarının bir derece ağır veya bir derece hafif disiplin cezasının uygulanmasına karar verebileceği, takibat ve hüküm tesisinin, disiplin soruşturması yapılmasına ve disiplin cezası uygulanmasına engel olmadığı, 5. fıkrasında; meslek mensubu hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemeyeceği, 6. fıkrasında; gümrük müşavirleri ve gümrük müşavir yardımcılarının, görevleri sırasında veya görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı fillerinin niteliğine göre Türk Ceza Kanunu’nun devlet memurlarına ait hükümleri uyarınca cezalandırılacağı düzenlemelerine yer verilmiştir.
Bu çerçevede gümrük müşavirleri ve gümrük müşavir yardımcıları hakkında yürütülen disiplin soruşturması ve disiplin yaptırımlarında, kamu görevlilerinin disiplin işlemlerinde uygulanan usul ve yöntemlerin esas alınmasının gerektiği açıktır.
Öte yandan; Gümrük Müşavir ve Müşavir Yardımcılarının savunması alınmadan disiplin cezası verilmesi pek çok Mahkemeler nezdinde hukuka aykırı bulunmuştur. Bu konuda verilen bir Mahkeme Kararında; “...Disiplin hukukunun temel ilkeleri gereğince disiplin cezası verilebilmesi için kusurlu halin tespitinden sonra belli süreler içinde ilgili gümrük müşaviri veya yardımcısı hakkında tarafsız bir soruşturmacı görevlendirilerek disiplin soruşturmasının açılması, söz konusu soruşturmada gümrük müşaviri veya müşavir yardımcısının lehine ve aleyhine olan tüm delillerin toplanarak ekleriyle birlikte bir soruşturma raporunun oluşturulması, bu raporun ilgilisine tebliğ edilerek savunma hakkını kullanmasının sağlanması ve bu yolla gümrük müşaviri veya müşavir yardımcısının hangi fiili, nerede, ne zaman, nasıl, ne şekilde işlediğinin somut, hukuken kabul edilebilir ve delilleriyle birlikte şüpheye yer vermeyecek açıklıkta ortaya konulması, nihayetinde, bu rapora istinaden, yetkili disiplin amiri veya disiplin kurulu tarafından ilgiliye disiplin cezası verilip verilmeyeceği hususunda bir karar alınması gerekmektedir...” hususlarına yer verilmiştir. Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliğinin açık hükümleri ile disiplin hukukunun genel ilkeleri gereğince; Gümrük Müşavir ve Müşavir Yardımcılarının işlediği fiillerden dolayı disiplin soruşturması açılması ve tayin edile-
cek bir muhakkik/soruşturmacı vasıtasıyla disiplin suçu işlenip işlenmediğinin tüm yönleriyle ortaya konulması ve araştırılması gerekmektedir.
Bu bağlamda verilmiş olan Mahkeme Kararları ışığında disiplin soruşturması için Soruşturmacı/Muhakkik olarak tayin edilen yetkililerinin yalnızca savunma ile yetinerek Gümrük Müşavir ve Gümrük Müşavir Yardımcılarını cezalandırmamaları gerekmektedir. Diğer taraftan zorluk derecesi bir hayli yüksek yazılı ve sözlü mesleki sınavlardan başarı ile geçerek Gümrük Müşaviri Belgesini almaya hak kazanan Gümrük Müşavirlerinin disiplin suçlarının soruşturulmasında Gümrük Müdür Yardımcısı yerine Gümrük Müdürü veya Bölge Müdür Yardımcılarının muhakkik/Soruşturmacı olarak tayin edilmesinin daha uygun olacağını düşünmekteyiz.