13.12.2021
Geçmişe Yönelik Denetlemelerde Zamanaşımı Uygulamalarına Bir Bakış
Geçmişe Yönelik Denetlemelerde Zamanaşımı Uygulamalarına Bir Bakış
Özet
Son zamanlarda ABD ek mali yükümlülüğüne, kota ve gözetime tabi eşyaların işlemlerinde gümrük idarelerince üç yıllık zaman aşımı sürelerine dikkat edilmeksizin ek tahakkuk ve ceza kararları düzenlenmekte olduğuna ilişkin olarak Gümrük Müşavirlik Derneklerine üyelerinden şikayetler gelmeye başlamıştır.
Bu makalemizde şikayetlere konu edilen gümrük vergi ve cezalarındaki tahakkuk zamanaşımı ve tahsil zaman aşımı uygulamalarına değinilmekte ve zamanaşımına uğramış gümrük vergilerine para cezasının uygulanıp uygulanamayacağı konusu işlenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Ek mali yükümlülük, tahakkuk zamanaşımı, tahsil zamanaşımı, dava zamanaşımı, ceza zamanaşımı.
1. Giriş
4458 sayılı Gümrük Kanunu uyarınca “gümrük vergileri” deyimi, “ilgili mevzuat uyarınca eşyaya uygulanan ithalat vergilerinin ya da ihracat vergilerinin tümünü”; ifade etmektedir. KDV Kanunu, ÖTV Kanunu ve gümrük idareleri tarafından tahsil edilen diğer tüm vergi, resim, harç, fon ve yükümlülüklere ilişkin mevzuatlar incelendiğinde, gümrük idareleri tarafından ithalat ve ihracat aşamalarında tahsil edilen tüm vergi ve diğer yükümlülükler de Gümrük Kanunu’ndaki usul ve esaslara tabiidir.
Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği’nin Ek-1’inde Gümrük Vergileri olarak sıralanan Gümrük Vergisi, İlave Gümrük Vergisi, Tek ve Maktu Vergi, Dampinge Karşı Vergi, Sübvansiyona Karşı Telafi Edici Vergi, Katma Değer Vergisi, Özel Tüketim Vergisi, Ek Mali Yükümlülük, Toplu Konut Fonu, Tütün Fonu, Ek Fon, Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu, Çevre Katkı Payı, İhracat Telafi Edici Vergi, TRT Bandrol Ücreti ve gümrük idareleri tarafından tahsil edilen diğer tüm vergiler gerek zamanaşımı uygulamaları açısından gerekse diğer uygulama esasları bakımından Gümrük Kanunu’ndaki usul ve esaslara bağlıdır.
Gümrük Kanunu’nun 234, 235, 236 , 237 , 238 , 239 ve 241. maddelerinde idari para cezaları sıralanmaktadır. Keza dış ticaret işlemleri ile ilgili ve dolayısıyla Gümrük Kanunu’ndaki esaslara da tabi olan 2976 sayılı Dış Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunu’nun 4. maddesi, KDV Kanunu’nun 51. maddesi ve ÖTV Kanunu’nun 16. maddesinde de para cezaları bulunmaktadır.
Yapılan denetlemeler sonucunda hiç alınmadığı veya noksan alındığı belirlenen veya hemen tebliğ edilemeyen gümrük vergilerine ilişkin tebligat, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihten itibaren üç yıl içinde yapılmalıdır.
Ancak 2021 yılı içindeki aylarda Gümrük Müdürlüklerinde bu sürenin dikkate alınmaması nedeniyle dolaylı temsil hizmetinde bulunan Gümrük Müşavirlerinin şikâyet ve sızlanmalarını Derneklere ilettikleri, Derneklerinde bu konuyu Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğüne intikal ettirerek talepte bulundukları görülmektedir.
Şimdi bu konuyu öncelikle ilgili mevzuat ve sonra uygulaması yönünden aşağıdaki maddelerde işleyelim.
2. Gümrük Kanunu’nun 197/2. Maddesi
MADDE 197 : 1. Gümrük vergileri, tahakkukundan hemen sonra yükümlüye tebliğ edilir.
2. Yapılan denetlemeler sonucunda hiç alınmadığı veya noksan alındığı belirlenen veya 1 inci fıkrada belirtilen şekilde tebliğ edilemeyen gümrük vergilerine ilişkin tebligat, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihten itibaren üç yıl içinde yapılır. Şu kadar ki, gümrük yükümlülüğünün doğduğu olayla ilgili olarak dava açılması zaman aşımını durdurur.
3. Yükümlü tarafından gümrük beyannamesinde gösterilen vergi tutarı ile gümrük idaresince hesaplanan vergi tutarının eşit olması halinde, gümrük idarelerinin eşyayı teslim etmesi, gümrük vergilerinin yükümlüye tebliği yerine geçer.
4. Gümrük vergileri alacakları, ceza uygulamasını gerektiren bir fiile ilişkin olması ve zaman aşımı daha uzun bulunan bu fiil nedeniyle ceza davası açılmış olmak kaydıyla bu alacaklar Türk Ceza Kanunundaki dava ve ceza zamanaşımı süreleri içerisinde kovuşturulup tahsil edilir.
5. Bu madde hükümlerine göre tebliğ edilen gümrük vergileri; 242. maddede belirtilen sürelerde itirazda bulunulmaması veya süresi içinde idari yargı mercilerine başvurulmaması hallerinde bu sürelerin bittiği tarihte kesinleşir; dava açılması halinde mahkemece yükümlü aleyhine verilen kararın gümrük idaresine tebliğ edildiği tarihte tahsil edilebilir hale gelir.
3. Gümrük Yönetmeliğinin 490/4. Maddesi
Gümrük vergilerinin ek tahakkuku ile gümrük vergilerine ilişkin ceza kararlarının verilmesi, tebliği ve kayda geçirilmesi
MADDE 490 – (1) Beyannamede düzeltme yapılmasını gerektirir nitelikteki tespitler sistem üzerinde düzenlenen müzekkere ile idare amirine sunulur. İdare amirinin olurunu müteakip yeni vergi tahakkuku ve olması halinde buna ilişkin cezalar yükümlüsüne tebliğ edilir.
(2) Kanunun 197. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca istenen gümrük vergileri ve gümrük vergileri alacağına bağlı idari para cezaları yükümlüsüne tek bir karar ile tebliğ edilir ve aynı anda ilgili programa kaydedilir.
(3) Konusu ve yükümlüsü ile gümrük idaresinin aynı olması, aralarında maddi veya hukuki yönden bağlılık bulunması şartıyla; birden fazla işleme veya beyannameye ilişkin gümrük vergileri ve para cezalarına tek tahakkuk ve ceza kararı düzenlenebilir.
(4) Gümrük vergileri alacağına bağlı idari para cezalarının zamanaşımı, bu idari para cezalarına ilişkin gümrük vergilerinin zamanaşımına tabidir.
4. Gümrük Kanunu 231/2. Maddesi
MADDE 231 – 1. İdari yaptırıma konu fiilin, ceza uygulamasını gerektiren bir fiile ilişkin olması ve zamanaşımı daha uzun bulunan bu fiil nedeniyle ceza davası açılmış olmak kaydıyla, idari yaptırım kararları Türk Ceza Kanunundaki dava ve ceza zamanaşımı süreleri içerisinde uygulanır.
2. Gümrük vergileri alacağına bağlı idari para cezalarının zamanaşımı, bu idari para cezalarına ilişkin gümrük vergilerinin zamanaşımına tabidir.
3. Gümrük vergilerine ilişkin idari yaptırım kararları ve bu kararlara yönelik itirazlar hakkında bu Kısım ve On ikinci Kısım hükümleri uygulanır.
4. Mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilen eşyanın bulunamaması hâlinde kaim değer olarak eşyanın gümrüklenmiş değerinin kamuya geçirilmesine karar verilir.
5. Gümrük idaresi tarafından yükümlüye yazı ile yanlış izahat verilmiş olması hâlinde bu Kısım hükümlerine göre idari para cezası ve faiz uygulanmaz.
5. İGMD ’nin 18.08.2021 Tarihli Yazısı
İstanbul Gümrük Müşavirleri Derneği 18.08.2021 tarihli Gümrükler Genel Müdürlüğe yazmış olduğu yazıda; “..2018/11973 Sayılı ABD menşeli bazı ürünlerin ithalatında Ek Mali Yükümlülük Kararı kapsamında AB den gelen A.TR eşliğindeki eşyalar ile ilgili olarak menşe beyanına ilişkin ceza tatbikatının 3 sene sonrasına bırakılarak yapılmış olduğunu..” iletmiş ve Gümrük idarelerince dönem ve meri güncel mevzuatın takip edilmeyerek zamanında doğru karar verilmeden mağduriyet yaratılmış olmasının hakkaniyete uygun olmadığı vurgulanmıştır.
6. İGMD ’nin 24.09.2021 Tarihli Yazısı
İstanbul Gümrük Müşavirleri Derneği 24.09.2021 tarihli Gümrükler Genel Müdürlüğe yazmış olduğu yazıda;”...Üyelerimizden gelen vaki taleplerden geçmişe yönelik denetlemelerde üç yıl zaman aşımı süresine bakılmadan zamanaşımı süresini durduran herhangi bir dava olmamasına rağmen Gümrük İdareleri ceza tahakkuku yaparak ihtilaf yarattıkları bilinmektedir. Gümrük Kanunun 197 nci maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen üç yıllık zamanaşımı sürelerinin gümrük idarelerince dikkate alınmasının doğru ve yerinde bir karar olacağı açıktır.” denilmektedir.
7. Tahsil Zamanaşımı
Gümrük Vergilerinde Tahsil Zamanaşımı Gümrük vergileri alacaklarının tahsili de 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun (AATUHK) hükümlerine tabidir.
Bu bağlamda, söz konusu vergilerin tahsili hususunda AATUHK ’nun 102’nci maddesi hükmü geçerli
olacaktır. Buna göre, gümrük vergisi alacaklarının, vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmesi gerekir.
Aksi halde söz konusu alacaklar zamanaşımına uğrar ve bunların tahsil olanağı ortadan kalkar. Zamanaşımından sonra mükellefin rızaen yapacağı ödemeler kabul olunur (AATUHK m. 102).
İdari Para Cezalarında Tahsil Zamanaşımı Para cezaları hususunda AATUHK ’nun 102’nci maddesinde özel bir hüküm yer almaktadır.
Buna göre, para cezalarına ait hususi kanunlarındaki zamanaşımı hükümleri mahfuzdur.
Gümrük Vergileri Aslına Bağlı İdari Para Cezalarında Gümrük Kanunu’nun 231/2’nci maddesine göre, gümrük vergileri alacağına bağlı idari para cezalarının zamanaşımı, bu idari para cezalarına ilişkin gümrük vergilerinin zamanaşımına tabidir.
Gümrük vergilerinde tahsil zamanaşımı süresi AATUHK ’nun 102’nci maddesi hükmü uyarınca beş yıldır ve Gümrük Kanunu’nun 231/2’nci maddesi hükmü uyarınca idari para cezalarının tahsilinde uygulamaya bu sürenin esas olması gerekir.
8. Gümrükler Genel Müdürlüğünün 08.10.2021 Tarihli Yazısı
Gümrükler Genel Müdürlüğü İGMD ’ne yönelik 08.10.2021 tarihli Yazısında; “...4458 sayılı Gümrük Kanunu uyarınca ilgili gümrük müdürlükleri tarafından düzenlenen ek tahakkuk ve ceza kararları kapsamında tahakkuk ve tebliğ işlemleri, anılan Kanunun 197 ve 231 inci maddesi, Gümrük Genel Tebliğinin (Tahsilat İşlemleri) (Seri No:2) “Tahakkuk zamanaşımı” başlıklı 9 uncu maddesi, Genel Müdürlüğümüzün “İdari Yaptırımlar” konulu 2013/38 sayılı Genelgesi ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunun ilgili hükümleri doğrultusunda gerçekleştirilmektedir.
Yukarıda bahsi geçen mevzuat hükümleri ile belirlenen tahakkuk zamanaşımı sürelerinin gümrük idarelerince re’sen dikkate alınması gerekmekte olup aksine işlem yapıldığının düşünülmesi halinde ilgili belge/işlem özelinde zamanaşımı definin ileri sürülmesi mümkün bulunmaktadır.
Öte yandan, konu ile ilgili olarak somut olay bazında bilgi ve belge sunulması halinde inceleme yapılabilecektir...”
Hususlarının yer aldığı görülmektedir.
9. Danıştay 7. Dairesinin 23.05.2006 Tarihli Kararı
Bu konudaki yargı kararlarını incelediğimizde Danıştay 7. Dairesinin zamanaşımına uğraması nedeniyle alınması olanaklı olmayan vergilere dayanılarak ceza uygulanamayacağı hakkındaki 23.05.2006 tarihli Kararı ile karşılaşmaktayız.
Yargıtay Kararında Gümrük Kanunun 197›nci maddesine göre, yapılan denetimler sonucunda hiç alınmadığı ya da noksan alındığı tespit edilen vergilere ilişkin tebligatın gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihten itibaren üç yıl içerisinde yapılması gerekiyorsa da; gümrük yükümlülüğünü doğuran olayla ilgili olarak, sözü edilen süre içerisinde dava açılması halinde, zamanaşımının durduğu sürece veya davanın sonuçlanmasından sonra kalan süre içerisinde tahakkuk işlemi yapılarak mükellefine tebliğ edilebileceği gibi, gümrük vergileri alacaklarının ceza uygulanmasını gerektiren bir fiile ilişkin olması durumunda da, tahakkukun suçun tabi olduğu zamanaşımı süresi içerisinde yapılması olanaklı bulunduğu, öte yandan 4458 sayılı Gümrük Kanununun 234›üncü maddesi uyarınca para cezası kararı alınabilmesi için, öncelikle, ortada, alınması gereken bir verginin bulunması gerektiği, olayda; davacı şirket adına alınan ceza kararlarına konu para cezalarının dayanağını oluşturan vergilere ilişkin tebligatın, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihten itibaren üç yıllık zamanaşımı süresi geçirildikten sonra yapılmış olması ve davalı idarece de, beyanname nedeniyle, tahakkuk zamanaşımı süresi içerisinde zamanaşımını durduracak idari dava veya ceza davası açıldığı ya da gümrük yükümlülüğünü doğuran olayın ceza uygulanmasını gerektirmesi nedeniyle ilgililer hakkında açılmış bir ceza davasının varlığı konusunda herhangi bir bilgi ve belgenin sunulmamış bulunması karşısında; zamanaşımına uğraması nedeniyle alınması olanaklı olmayan vergilere dayanılarak ceza uygulanmasının hukuka uygun olmayacağına karar verilmiştir.
10. İstanbul 14. Vergi Mahkemesinin 13.6.2016 Gün ve E:2015/415; K:2016/1480 Sayılı Kararı ve Danıştay Dairesinin 05.10.2017 Tarihli Kararı
Davacı adına tescilli 25.2.2010 günlü 976 sayılı, 23.9.2010 günlü 5879 sayılı ve 30.9.2010 günlü 6073 sayılı serbest dolaşıma giriş beyannameleri muhteviyatı otomobillerin kıymetinin eksik beyan edildiğinden bahisle ek olarak tahakkuk ettirilen katma değer vergileri ile bu vergiler üzerinden hesaplanarak karara bağlanan para cezalarına vaki itirazın reddine ilişkin işlemi; dosyanın incelenmesinden, ihtilaflı beyannamelerle ilgili ceza davasının 3 yıllık zamanaşımı süresi geçtikten sonra açılması nedeniyle 4458 sayılı Gümrük Kanununun 197'nci maddesinin 4'üncü fıkrası uyarınca Türk Ceza Kanunundaki dava ve ceza zamanaşımı sürelerinin olaya uygulanmasının mümkün olmadığı anlaşıldığından, davaya konu edilen ek tahakkuk ve para cezasının zamanaşımına uğradığı gerekçesiyle İstanbul Ondördüncü Vergi Mahkemesi 13.6.2016 gün ve E:2015/415; K:2016/1480 sayılı kararı iptal etmiştir.
Buna göre ilk derece mahkemesi ceza zamanaşımı sürelerinin uygulanabilmesi için ceza davalarının 3 yıllık tahakkuk zamanaşımı süresi içinde açılması gerektiğini belirtmiştir.Ancak Danıştay Dairesi 05.10.2017 tarihli Kararında suçun tabi olduğu zamanaşımı sürelerinin uygulanabilmesi için 3 yıllık tahakkuk zamanaşımı süresi içinde ceza davası açılmış olma gibi bir şartın olmadığını ve bu konuda bir süre sınırlamasının bulunmadığını vurgulamıştır.
Danıştay Kararında ayrıca;”..4458 sayılı Gümrük Kanununun 5911 sayılı Kanunla değişik 181'inci maddesinin 1’inci fıkrasında; gümrük yükümlülüğünün ithalat vergisine tabi eşyanın serbest dolaşıma girmesiyle doğacağı; 2'nci fıkrasında, gümrük yükümlülüğünün, söz konusu gümrük beyannamesinin tescil tarihinde başlayacağı belirtilmiş; aynı Kanunun 197'nci maddesinin 2'nci fıkrasında da, yapılan denetlemeler sonucunda hiç alınmadığı veya noksan alındığı belirlenen veya 1’inci fıkrada belirtilen şekilde tebliğ edilmeyen gümrük vergilerine ilişkin tebligatın, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihten itibaren üç yıl içinde yapılacağı; şu kadar ki, gümrük yükümlülüğünün doğduğu olayla ilgili olarak dava açılmasının zamanaşımını durduracağı; 5911 sayılı Kanunla değişik 4'üncü fıkrasında, gümrük vergileri alacaklarının, ceza uygulamasını gerektiren bir fiile ilişkin olması ve zamanaşımı daha uzun bulunan bu fiil nedeniyle ceza davası açılmış olmak kaydıyla, bu alacakların Türk Ceza Kanunundaki dava ve ceza zamanaşımı süreleri içinde kovuşturulup tahsil edileceği hükme bağlanmıştır. Bu hükümlere göre, doğduğu tarihten itibaren üç yıl içerisinde tebliğ edilemeyen gümrük vergileri zamanaşımına uğrar. Ancak, gümrük vergileri alacaklarının ceza uygulamasını gerektiren bir fiile ilişkin olması ve zamanaşımı daha uzun bulunan bu fiil nedeniyle ceza davası açılmış olması halinde, bu alacakların, Türk Ceza Kanunundaki dava ve zamanaşımı süreleri içerisinde kovuşturulup tahsil edilmesi mümkündür. Bunun için, vergiyi doğuran olay nedeniyle ilgililer hakkında açılmış bir ceza davasının bulunup bulunmadığının, açılmışsa davanın sonucunun araştırılarak ulaşılacak sonuca göre karar verilmesi zorunlu bulunmaktadır ..”
Hususlarına da yer verilmiştir.
11. Değerlendirme ve Sonuç
Zamanaşımı; alacağın doğumunu takip eden ve kanunla belirlenmiş süre içinde alacaklının alacağını istememesi ya da alacağını tahsil etmek için borçluyu dava etmemesi nedeniyle alacak hakkını isteme ve dava açma hakkının ortadan kalkması şeklinde tanımlanabilmektedir.
Zamanaşımı Vergi borçları açısından 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nda düzenlenirken, tüm kamu alacakları açısından 6183 Sayılı Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da düzenlenmiştir.
Gümrük vergilerinin tahakkuk zamanaşımı 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nda, tahsil zamanaşımı ise Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunda düzenlenmiştir. 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 197. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “Yapılan denetlemeler sonucunda hiç alınmadığı veya noksan alındığı belirlenen veya birinci fıkrada belirtilen şekilde tebliğ edilemeyen gümrük vergilerine ilişkin tebligat, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihten itibaren üç yıl içinde yapılır. Şu kadar ki, gümrük yükümlülüğünün doğduğu olayla ilgili olarak dava açılması zamanaşımını durdurur.” hükmü uyarınca gümrük vergileri açısından tahakkuk zamanaşımı süresi üç yıldır. Gümrük yükümlülüğünün ne zaman başlayacağı Kanununun 181 ila 191 inci maddeler arasında düzenlenmiştir. Beyannamenin tescil tarihiyle başlayan gümrük yükümlülüğünün başlangıç tarihinin beyanname tescil tarihinden farklı bir tarih olarak belirlendiği durumlarda, tahakkuk zamanaşımı süresinin tescil tarihinden sonraki bir tarihte başlatılması gerekecektir. Gümrük Kanunu’nda tahakkuk zamanaşımının durmasına neden olan tek bir durum düzenlenmiş olup; gümrük yükümlülüğünün doğduğu olayla ilgili olarak dava açılmış olması durumudur. Gümrük Kanununun 197 inci maddesinin ikinci fıkrası “… Şu kadar ki, gümrük yükümlülüğünün doğduğu olayla ilgili olarak dava açılması zamanaşımını durdurur.” hükmü ve dördüncü fıkrası “Gümrük vergileri alacakları, ceza uygulamasını gerektiren bir fiile ilişkin olması ve zamanaşımı daha uzun bulunan bu fiil nedeniyle ceza davası açılmış olmak kaydıyla, bu alacaklar Türk Ceza Kanunundaki dava ve ceza zamanaşımı süreleri içerisinde kovuşturulup tahsil edilir.” hükümleri uyarınca da tahakkuk zamanaşımı süresi uzamaktadır. Dolayısıyla, gümrük yükümlülüğünün doğduğu olayla ilgili olarak dava açılması tahakkuk zamanaşımını durduracaktır. Gümrük yükümlülüğünün doğmasına ilişkin olayın, dava konusu edilmesi halinde, yargı aşamasında geçen süre boyunca tahakkuk zamanaşımı süresi işlemeyerek, davanın neticelenmesini müteakip kaldığı yerden itibaren yeniden işlemeye başlayacaktır. Bu durumda, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihten itibaren 3 yıldan daha fazla süre geçmiş olması, vergilerin tahakkukuna engel teşkil etmeyecektir. Bu durumda duran sadece zamanaşımı süresidir, bu süre zarfında takibat işlemlerine devam edilmesi, örneğin mükellefe vergi tebliğ edilmesi mümkündür.
Tahsil zamanaşımı 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun “Tahsil Zamanaşımı” başlıklı 102. maddesinde düzenlenmiş olup; söz konusu madde “Amme alacağı, vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar. Para cezalarına ait hususi kanunlardaki zamanaşımı hükümleri mahfuzdur. Zamanaşımından sonra mükellefin rızaen yapacağı ödemeler kabul olunur.” hükmünü içermektedir. Tahsil zamanaşımı, kamu alacağının vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren kanunda belirtilen sürenin geçmesine rağmen, kamu alacağının tahsil edilemediği durumda geçerli olan zamanaşımıdır. Tahsil zamanaşımından bahsedebilmek için verginin süresi içinde tahakkuk ve tebliğ edilmesi gerekir. Bu zamanaşımı, vergiler ve diğer kamu alacakları için de geçerlidir.
6183 sayılı Kanunun 102. maddesi uyarınca, vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmeyen amme alacağı zamanaşımına uğrar. Söz konusu zamanaşımı gümrük vergileri açısından tahsil zamanaşımıdır. 6183 sayılı Kanunun 102 nci maddesinde ayrıca, mükellefin, zamanaşımına uğramış vergi borcuna karşılık rızasıyla yapacağı ödemelerin ise kabul olunacağı hüküm altına alınmıştır. Ayrıca, Tahsil zamanaşımı süresini durduran ve kesen sebepler 6183 sayılı Kanunun 103. ve 104.maddelerinde ayrıntılı olarak sayılmıştır.
5326 sayılı Kabahatler Kanunu›nun 3. Maddesi uyarınca, 4458 sayılı Gümrük Kanunu›nun On Birinci Kısmının “Vergi Kaybına Neden Olan işlemlere Uygulanacak Cezalar” başlıklı ikinci Bölümünde ve “Usulsüzlüklere ilişkin Cezalar” başlıklı Üçüncü Bölümünde yer alan para cezalarının verilmesi, idari yaptırım kararlarının içeriği, uygulanması, tebliği, yasal başvuru süreleri ve başvuru yolları, kesinleşmesi, tahsili, zamanaşımı ve idari para cezalarının Genel Bütçeye gelir kaydedilmesi hususlarında, 1/6/2005 tarihinden itibaren, 5326 sayılı Kanunun genel hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.
5326 sayılı Kanunun Soruşturma Zamanaşımı başlıklı 20 nci maddesinde; zamanaşımı süresinin, kabahate ilişkin tanımdaki fiilin islenmesiyle veya neticesinin gerçekleşmesiyle islemeye başlayacağı, kabahati oluşturan fiilin aynı zamanda suç oluşturması halinde suça ilişkin dava zamanaşımı hükümlerinin uygulanacağı, nispi para cezalarında zamanaşımının 8 yıl, maktu para cezalarında zaman asımının idari para cezası miktarına göre tespit edilmiştir.
Tahakkuk zamanaşımına uğramış gümrük vergileri açısından Gümrük Kanunu’nun 197 maddesindeki 3 yıllık süre sınırı olması nedeniyle Tahsilat Genel Tebliğinde de istenemeyeceği belirtilmiştir. Dolayısıyla tahakkuk zaman aşımın uğramış gümrük vergilerinin hak düşürücü niteliği bulunmaktadır.
Konuya ilişkin yargı kararlarını incelediğimizde, Danıştay 7. Dairesinin zamanaşımına uğraması nedeniyle alınması olanaklı olmayan vergilere dayanılarak ceza uygulanamayacağı hakkındaki 23.05.2006 tarihli Kararı bulunmaktadır.
İstanbul 14. Vergi Mahkemesi ilk derece mahkemesi olarak ceza zamanaşımı sürelerinin uygulanabilmesi için ceza davalarının 3 yıllık tahakkuk zamanaşımı süresi içinde açılması gerektiği kararını verir iken Danıştay Dairesi suçun tabi olduğu zamanaşımı sürelerinin uygulanabilmesi için 3 yıllık tahakkuk zamanaşımı süresi içinde ceza davası açılmış olma gibi bir şartın olmadığını ve bu konuda bir süre sınırlamasının bulunmadığına karar vermiştir.
Öte yandan; son zamanlarda ABD ek mali yükümlülüğüne, kota ve gözetime tabi eşyaların işlemlerinde gümrük idarelerince üç yıllık zaman aşımı sürelerine dikkat edilmeksizin ek tahakkuk ve ceza kararları düzenlenmekte olduğuna ilişkin olarak Gümrük Müşavirlik Derneklerine üyelerinden şikayetler gelmeye başlamıştır. Ancak 2021 yılı içindeki aylarda Gümrük Müdürlüklerinde 3 yıllık zaman aşımı süresinin dikkate alınmaması nedeniyle dolaylı temsil hizmetinde bulunan Gümrük Müşavirlerinin şikâyet ve sızlanmalarını Derneklere ilettikleri, Derneklerinde bu konuyu Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğüne intikal ettirerek talepte bulundukları görülmektedir.
İstanbul Gümrük Müşavirleri Derneği Gümrükler Genel Müdürlüğe yazmış olduğu bir yazıda 2018/11973 Sayılı ABD menşeli bazı ürünlerin ithalatında Ek Mali Yükümlülük Kararı kapsamında AB den gelen A.TR eşliğindeki eşyalar ile ilgili olarak menşe beyanına ilişkin ceza tatbikatının 3 sene sonrasına bırakılarak yapılmış olduğunu, başka bir yazısında ise geçmişe yönelik denetlemelerde üç yıl zaman aşımı süresine bakılmadan zamanaşımı süresini durduran herhangi bir dava olmamasına rağmen Gümrük İdarelerinin ceza tahakkuku yaparak ihtilaf yarattıklarını ileterek bu hususa dikkat edilmesi ve göz önüne alınması talebinde bulunmuştur.
Gümrükler Genel Müdürlüğü tahakkuk zamanaşımı sürelerinin gümrük idarelerince re ’sen dikkate alınması gerektiğini ve aksine işlem yapıldığının düşünülmesi halinde ilgili belge/işlem özelinde zamanaşımı definin ileri sürülmesinin mümkün bulunduğunu Derneğe iletmiştir.
Geçmiş dönemlerde Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında yer alan bazı fiillerin, Gümrük Kanunu kapsamına alınarak Kabahatler Kanunu çerçevesinde usul esaslarına tabi hale gelmesi, gümrük vergi ve cezalarının takip usullerini göreceli olarak daha karmaşık bir hale sokmuştur. Bunu telefi etmek için Bakanlıkça birtakım yerinde mevzuat düzenlemeleri yapılmış olmasına rağmen konunun karmaşıklığı nedeniyle uygulamada bazı farklılıklara halen rastlanılabilmektedir.
Sonuç olarak yapılan denetlemelerde hiç alınmadığı anlaşılan gümrük vergilerinin 3 yıllık tahakkuk zamanaşımına uğradığının anlaşılması halinde, Gümrük Kanunu’nda öngörülen para cezalarının uygulanıp uygulanmayacağı konusunda gümrük mevzuatı hükümleri ile yargı mercileri kararları arasında önemli sayılacak uyumsuzluklar olduğu anlaşılmaktadır.
Zamanaşımı uygulamalarında gümrük mevzuatında açık hükümler yer almasına karşın Gümrük İdarelerinin ek tahakkuk ve ceza kararı düzenlerken re ‘sen üç yıllık zamanaşımı süresine dikkat etmeleri yükümlülerin hak ve menfaatlerinin gözetilmesi yönünden fevkalede önem arz etmektedir.
Kaynakça
4458 sayılı Gümrük Kanunu,
Gümrük Yönetmeliği,
İGMD’nin 18.08.2021 Tarihli Yazısı,
İGMD’in 24.09.2021 Tarihli Yazısı,
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun,
Gümrükler Genel Müdürlüğünün 08.10.2021 tarihli Yazısı,
Danıştay 7. Dairesinin 23.05.2006 Tarihli Kararı,
İstanbul Ondördüncü Vergi Mahkemesinin 13.6.2016 gün ve E:2015/415; K:2016/1480 sayılı kararı,
Danıştay Dairesi 05.10.2017 tarihli Kararı