11.08.2020
İthalatçılar İçin Çevre Katkı Payından (ÇKP) Sonra Şimdi de Geri Kazanım Katılım Payı (GEKAP) Uygulaması Başlıyor
İthalatçılar İçin Çevre Katkı Payından (ÇKP) Sonra Şimdi de Geri Kazanım Katılım Payı (GEKAP) Uygulaması Başlıyor
İthalatçılar İçin Çevre Katkı Payından (ÇKP) Sonra Şimdi de Geri Kazanım Katılım Payı (GEKAP) Uygulaması Başlıyor
Savaş Özdoğan
Gümrük Müşaviri
Özet
Çevre Katkı Payı Çevre Kanunu uyarınca Gümrük İdarelerince tahsil edilmektedir.
Bu defa gene Çevre Kanunundan gelen ayrı bir uygulama başlayacaktır.
GEKAP kısaltması ile anılan Geri Kazanım Katkı Payı gecen seneden bu yana karmaşık ve çokça soruları barındıran yapısı ile Dış Ticaret Firmalarımız için önem arz eden bir güncel konu haline gelmiştir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı beyanları toplayan, Çevre ve Şehirçilik Bakanlığı mevzuatı ve ceza hükümlerini düzenleyen kurumlar olması yanında Gümrük Mevzuatını da dolaylı yönden ilgilendiren yapısı nedeniyle bu konuya bu makalemizde yer verilmek istenmiştir.
Anahtar Kelimeler: GEKAP, ÇKP,Gümrük rejimleri, beyanname, GTİP, Muafiyet
1. Giriş
Çevre mevzuatı uyarınca 1 Ocak 2020 tarihi itibariyle yürürlüğe girmesi ile kapsamda yer alan ürün ve ambalajlardan ithal edilen veya yurt içinde piyasa arz edilenler için GEKAP ödenmesi öngörülmüştür.
Lastik, akümülatör, pil, madeni yağ, bitkisel yağ, elektrikli ve elektronik eşyalar, ilaç gibi ürünler ile plastik, metal, kağıt/karton/ kompozit , cam ve ahşap ambalajlar GEKAP kapsamında olup, GEKAP tutarları kg ya da adet başına hesaplanmaktadır.
GEKAP beyannamelerinin 2020 yılı için 6 aylık, 2021 ve takip eden yıllar için 3 aylık olarak ürünlerin piyasaya sürüldüğü/ ithal edildiği dönemi takip eden ayın son gününe kadar, yetkili vergi dairesine, elektronik ortamda verilmesi ve tahakkuk eden vergilerin ödenmesi gerekmektedir.
GEKAP’ın yıllar içinde gelişimine bakarsak;
10.12.2018 tarihinde Çevre Kanunu değişmiştir.
04.04.2019 tarihli resmi gazetede GEKAP beyannamesi Genel Tebliği SIRA No:1 yayınlanmıştır.
08.05.2019 tarihinde GEKAP Yönetmelik taslağı hazırlanmıştır
31.12.2019 tarihinde Yönetmeliği yayınlanmıştır.
05.02.2020 tarihli Resmi gazetede SIRA No.1 sayılı Tebliğde Değişiklik Yapan SIRA No.2 sayılı Tebliği yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
07.02.2020 tarihinde Yönetmeliğin Uygulanmasına dair usul ve esaslar yayınlanmıştır.
28.02.2020 tarihinde VUK sirküleri 124 ile ilk beyan ve ödeme 30.3.2020 tarihine ertelenmiştir.
22.03.2020 tarihli SIRA No.3 Tebliğ ile beyan dönemleri değiştirilmiştir. İlk beyan ve ödemenin bu yılın 04.08.2020 tarihine kadar yapılması kararlaştırılmıştır.
29.06.2020 tarihli 132882 sayılı Çevre ve Şehirçilik Bakanlığının yazısıyla GEKAP Yönetmeliğinin Uygulanmasına Dair Usul ve Esaslarda Değişiklik Yapılmasına Dair Usul ve Esaslar düzenlenmiştir.
23.07.2020 tarihli 155226 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yazısıyla GEKAP Yönetmeliğinin Uygulanmasına Dair Usul ve Esaslarda Değişiklik Yapılmasına Dair Usul ve Esaslar yayınlanmıştır.
2. Çevre Katkı Payı (ÇKP)
Çevre Katkı Payı ; 2872 Sayılı Çevre Kanunu nun 18 inci maddesinin (a) bendi gereği ''İthaline izin verilen kontrole tâbi yakıt ve atıkların CIF bedelinin yüzde biri (%1) ile hurdaların CIF bedelinin binde beşi (% 0,5) oranında alınacak miktar'' çevre katkı payı olarak Gümrük İdarelerince tahsil edilmektedir.
Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Atıkların İthalat Denetimi Tebliğleri ile atıklar, Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Metal Hurdaların İthalat Denetimi Tebliğleri ile de hurdalar listelenmiştir.
Aynı zamanda Gümrükler Genel Müdürlüğünce yayımlanan 2011/44 Sayılı Genelgenin 2 inci maddesinin (a) bendinde de ''İthali kontrole tabi katı yakıt, atık veya hurda niteliğindeki ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma girişinde Çevre Katkı Payının tahsil edilmesi gerekmektedir.
İthalatına izin verilen kontrole tabi yakıt ve atıklar ile hurdaların neler olduğunu belirlemek için ürün güvenliği ve denetimi tebliğlerine bakılması gerekmektedir.
İhtalatta ÇKP yükümlülüğü ÇKP’ye tabi olan eşyanın serbest dolaşıma girişi için verilecek gümrük beyannamesinin tescil tarihinde başlar. Dolayısıyla ÇKP’nın da gümrük beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir.
Beyannamenin gümrük idaresine verilmesiyle birlikte tarhiyat süreci de başlamış olmaktadır.
Çevre Katkı Payı CIF (gümrük vergisi matrahı) üzerinden hesaplanır.
Örneğin; 2701.11.00.00.00 GTİP una dahil antrasit cinsi eşyada ÇKP CIF bedelinin % 1 olduğunu düşünelim.
Bizim ürünümüzde CIF kıymet (gümrük vergisi matrahı) 10.000 USD olsun.
Kur; 1 USD= 6.00 TL.
10,000USDx6,00= 60,000 TL matrah
60.000 TL x%1= 600 TL çevre katkı hapı hesaplanır.
Uygulamada Gümrük Veri Ambarı Sistemi (GÜVAS) üzerinde Bakanlıkça analiz çalışmaları yapılmaktadır.
CIF bedelin yüzde biri (%1) tahsil edilmesi gerekir iken CIF bedelin binde beşi (% 0,5) oranının uygulandığı görülmektedir.
Ayrıca Dahilde İşleme Rejiminin uygulanmasında İthali kontrole tabi katı yakıt, atık veya hurda niteliğindeki ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma girişinde Çevre Katkı Payının tahsil edilmesinde oranın yanlış uygulanması söz konusu olabilmektedir.
3. GEKAP Kapsamına Dahil Olanlar ve Olmayanlar
GEKAP da vergi doğuran olay iki türlüdür;
1- İthalat,
2- Yurt içi Satış.
Kapsama Dahil Olanlar;
Geri kazanım yolu ile elde edilenler,
Bedelsiz teslimler,
Tasfiye halindeki ürün ve eşyalardan asli amacına uygun olarak kullanılmak üzere satış işlemi gerçekleştirilenler.
Faaliyeti yiyecek içecek satışı olan satış noktalarında kullanılan tek kullanımlık bardaklar/tabaklar GEKAP yükümlülüğüne tabidir.
Kapsama Dahil Olmayanlar;
İhraç edilen ürünler,
İhraç kayıtlı teslimler,
Serbest Bölgeler,
Serbest dolaşıma giriş rejimi dışındaki gümrük rejimleri,
İmha edilerek tasfiye edilecek gümrüklü ürün ve eşyalar,
Tekrar kullanıma alınan ürünler,
Zati ihtiyaç kapsamındaki ürünler,
Kamu kuruluşlarının kullanmak üzere ürettiği ürünler.
Diğer satış noktalarında ikram amacıyla kullanılan tek kullanımlık bardaklar GEKAP yükümlülüğüne tabi değildir.
Kapsamlar incelendiğinde ihraç kayıtlı teslimlerin kapsama dahil olduğu görülmektedir. Aracı ihraçatcıya satışlar konusunda açıklık yoktur.
Dahilde İşleme Rejimindeki ambalajlar ile ilgili olarak bir düzenleme bulunmamaktadır. DIR ile gelen ürün ihraç edilse de ambalajlar kapsama dahildir.
4. GEKAP Beyannamesi Genel Tebliğleri
2872 sayılı Çevre Kanununun Ek 11 inci maddesi ile; Geri kazanım katılım payı beyannamelerinin verilme sürelerini; aylık, üç aylık veya altı aylık dönemler halinde tespit etmeye; beyannamelerin şekil, içerik ve eklerini belirlemeye, beyannamelerin elektronik ortamda gönderilmesine zorunluluk getirmeye, bu beyannamelerin yetki verilmiş gerçek veya tüzel kişiler aracı kılınarak gönderilmesi hususunda izin vermeye, bu kişileri aracı kılmaya veya zorunlu tutmaya ve uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye Çevre ve Şehircilik Bakanlığının görüşü alınarak, Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır.
Bu yetkiye istinaden 04.04.2019 tarihli resmi gazetede GEKAP beyannamsi Genel Tebliği SIRA No:1 ile Çevre Kanununa ekli (1) sayılı listede yer alan ürünlerden plastik poşetler için ödenecek geri kazanım katılım payının beyanı ve tahsiline ilişkin usul ve esaslar belirlenmiş ve bu Tebliğle de aynı kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan diğer ürünler için ödenecek geri kazanım katılım payının beyanı ve tahsiline ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir.
Konuya ilişkin 05.02.2020 tarihli Resmi gazetede SIRA No.1 sayılı Tebliğde Değişiklik Yapan SIRA No.2 sayılı Tebliği yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
5. 31.12.2019 Tarihli GEKAP Yönetmeliği
Yönetmelik 01.01.2020 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik ile Geri Kazanım Katkı Payı alınacak ürünler tanımlanmıştır.
Bunlar;
1. Pil,
2. Madeni Yağ,
3. İlaç,
4. Elektrikli ve Elektronik Eşya,
5. Bitkisel Yağlar,
6. Ambalaj,
7. Akümülatör,
8. Lastik
Olarak gruplandırılmıştır.
Pil: Kimyasal reaksiyon sonucu oluşan kimyasal enerjiden elektrik enerjisi üreten kaynakları,
Madeni yağ: Baz yağına veya kimyasal sentez yöntemi ile işlenen maddelere, bazı katkıların ilâvesi sonucu, hareketli ve temas halinde olan iki yüzey arasındaki sürtünme ve/veya aşınmayı azaltma veya soğutma özelliğine sahip mamul haline getirilen doğal veya yapay maddeleri,
İlaç: Hastalığı tedavi etmek ve/veya önlemek, teşhis koymak veya farmakolojik, immünolojik ya da metabolik etki göstererek bir fizyolojik fonksiyonu iyileştirmek, düzeltmek veya değiştirmek amacıyla, her türlü doğal ve/veya sentetik kaynaklı etkin madde veya maddeler kombinasyonu içeren ürünü,
Elektrikli ve elektronik eşya: Çalışması için elektrik akımına veya elektromanyetik alana bağımlı olan eşyaları ve bu akım ve alanların üretimi, transferi ve ölçümüne yarayan eşyaları,
Bitkisel yağ: Bitkisel kökenli ve kullanım amacına uygun olarak piyasaya arz edilen yağları,
Ambalaj: Hammaddeden işlenmiş ürüne kadar, herhangi bir eşya veya malzemenin üreticiden kullanıcıya veya tüketiciye ulaştırılması aşamasında, taşınması, korunması, saklanması ve satışa sunulması için kullanılan ve bileşenleri dâhil tüm malzemeleri,
Akümülatör: Endüstride ve araçlarda otomatik marş, aydınlatma veya ateşleme gücü için kullanılan elektrik enerjisi üreten kaynakları,
Lastik: Yolcu ve yük nakil araçları ile iş makinaları dâhil olmak üzere tüm araçların altında bazı bağlayıcı ve güçlendirici bileşenlerle, kauçuktan üretilen, kullanılan takviye malzemesine göre sınıflandırılan, kaplama yapılarak yeniden piyasaya sürülenler ile dolgu lastikler de dâhil olmak üzere değişik tip ve ebattaki ürünleri,
Olarak tanımlanmıştır.
Bu Yönetmelik kapsamında yer alan ürünlerden sadece yurt içinde piyasaya arz edilenlere geri kazanım katılım payı uygulanır.
Geri kazanım/geri dönüşüm yolu ile elde edilenlerden bu Yönetmelik kapsamında yer alan ürünler için de geri kazanım katılım payı alınır.
Bu Yönetmelik kapsamındaki ürünlerden plastik poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için ise piyasaya süren/ithalatçı gerçek veya tüzel kişilerden geri kazanım katılım payı alınır.
Bu Yönetmelik kapsamında yer alan ürünlerin tedarik amaçlı üretilmesi halinde üreticilere bu ürünler için geri kazanım katılım payı yükümlülüğü oluşmaz.
Tedarikçilerden temin edilen ürünlere kendi adını, ticarî markasını veya ayırt edici işaretini koymak ve kendini üretici/piyasaya süren olarak tanıtmak sureti ile piyasaya arz eden gerçek veya tüzel kişilerden geri kazanım katılım payı alınır.
6. GEKAP Beyanı Verecek Olanlar
Geri kazanım katılım payı: 2872 sayılı Kanunun ek 11 inci maddesi gereğince Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan, plastik poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için ise piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan alınan payı ifade etmektedir.
Plastik poşetler için satış noktaları, diğer ürünler için piyasaya sürenler/ithalatçılar tarafından piyasaya arz edilen ürünlere ilişkin ödenmesi gereken geri kazanım katılım payının belirlenecek vergi dairesine bildirilmesine ilişkin beyanname verilmek durumu söz konusudur.
Piyasaya arz: Ürünlerin tedarik, dağıtım veya kullanım amacıyla bedelli veya bedelsiz olarak piyasada yer alması için yapılan faaliyeti, ifade etmektedir.
Piyasaya süren: 27/11/2014 tarihli ve 29188 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği kapsamındaki mesafeli sözleşmeler ile yapılan satışlar da dâhil olmak üzere, satış yöntemine bağlı olmaksızın, bu Yönetmelik kapsamındaki ürünlerini veya ambalajlı eşya/malzemelerini piyasaya arz edenleri, üreticisi tarafından doğrudan piyasaya arz edilmeyen ürünler ile ambalajlı eşya ve malzemeler için ürünün ya da eşya/malzemenin ambalajı üzerinde adını ve/veya ticari markasını kullanarak piyasaya arz eden gerçek veya tüzel kişileri, ürünlerin ve ambalajlı eşya/malzemelerin üreticilerinin Türkiye dışında olması halinde ise bu üreticiler tarafından yetkilendirilen temsilciyi ve/veya ithalatçıyı ifade etmektedir.
Başka bir değişle; Pilleri, Madeni Yağları, İlaçları, Elektrikli ve Elektronik Eşyaları, Bitkisel Yağları, Ambalajları, Akümülatörleri ve Lastikleri piyasaya arz edenler Hazine ve Maliye Bakanlığına beyanname vermek zorundadır.
Beyannamede yer alan tutarlar / birim bazında hesaplanmaktadır.
7. GEKAP Beyannamesinin Verilme Zamanları
2872 sayılı Kanunun ek 11 inci maddesinin Hazine ve Maliye Bakanlığına vermiş olduğu yetkiye dayanılarak Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesinin elektronik ortamda beyan edilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olsun veya olmasın tüm satış noktaları ile piyasaya sürenler/ithalatçılar Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamelerini elektronik ortamda göndermek zorundadırlar.
2872 sayılı Kanunun ek 11 inci maddesinin Hazine ve Maliye Bakanlığına vermiş olduğu yetkiye dayanılarak beyan dönemleri;
a) Kurumlar vergisi mükellefleri için aylık,
b) Diğerleri için üç aylık,
olarak belirlenmiştir.
Üç aylık beyan dönemleri aşağıda belirtildiği gibi olacaktır:
a) Birinci dönem; Ocak-Şubat-Mart.
b) İkinci dönem; Nisan-Mayıs-Haziran.
c) Üçüncü dönem; Temmuz-Ağustos-Eylül.
ç) Dördüncü dönem; Ekim-Kasım-Aralık.
Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesinin, plastik poşetin satışının yapıldığı ve diğer ürünler için piyasaya sürüldüğü/ithal edildiği beyan dönemini takip eden ayın son günü saat 23.59’a kadar yetkili vergi dairesine elektronik ortamda gönderilmesi gerekmektedir.
Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesini vermekle yükümlü olanlar beyan dönemi içerisinde 2872 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan ürünlerden plastik poşetlerin satışını diğer ürünlerin ise piyasa arzını/ithalini yapmamış olsalar dahi Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesini vermekle yükümlüdürler.
Bu durumda beyannamenin “Beyan edilecek geri kazanım katılım payı bulunmamaktadır” seçeneği işaretlenerek gönderilmesi gerekmektedir.
8. GEKAP için verilmesi gereken beyanname tarihlerinin ertelenmesi
Poşet dışındaki ürünler için Geri Kazanım Katılım Payı (GEKAP) uygulaması 1 Ocak 2020 tarihi itibari ile başlamıştı.
İlk defa vergi dairesine bu kapsamda bir beyan yapılacak olması nedeni ile tüm şirketlerin ana gündem maddesi GEKAP olmuş durumdaydı.
Çünkü Ocak dönemine ilişkin olacak bu ilk beyan ve ödemelerin bu ay sonuna kadar yapılması gerekiyordu.
Son günün Cumartesi olması nedeni ile 2 Mart 2020 Pazartesi gününe kadar beyan süresi uzamıştı.
GİB tarafından 124 numaralı VUK Sirküleri ile bu defa bu süre 30.03.2020 pazartesi günü sonuna kadar uzatılmıştır.
22.03.2020 tarihli SIRA No.3 Tebliğ ile de beyan dönemleri değiştirilmiştir.
İlk beyan ve ödemenin bu yılın 04.08.2020 tarihine kadar yapılması gerekmektedir.
9. GEKAP ile ilgili Çevre Kanununun Ek-1 sayılı Ürün Listesi ve cezai hükümler
GEKAP beyanı ve hesaplanmasında Çevre Kanunun Ek-1 sayılı dikkate alınması gerekiyor.
1 sayılı listede ürün tanımlarına ve yönetmelikle de ilave bazı açıklamalara yer verildiği görülmektedir.
Ürün tanımlarını tam olarak netleştirmek her zaman mümkün olmayabiliyor.
Katma Değer Vergisi (KDV) ve Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) kanunlarında çok yaygın olarak gümrük tarife istatistik pozisyonu (GTİP) bilgisinden yararlanılıyor.
Ancak Çevre Kanunu kapsamında yürüyen GEKAP da kapsam belirlemede ürün tanımının esas alındığı GTİP bilgisinin kullanılmadığı görülmektedir.
GEKAP’a ilişkin Hazine ve Maliye ile Çevre ve Şehirçilik Bakanlığı tarafından yayınlanan usul esaslara ilişkin düzenlemelerde ithalata ilişkin sadece bir rejime atıf yapılmaktadır.
Bu da serbest dolaşıma giriş rejimidir. Bu rejim dışında ithalata konu olan ürünler kapsam dışında tutulmaktadır.
Dahilde işleme, geçici ithalat, antrepo, ihracat rejimi kapsamındaki ürünler GEKAP kapsamı dışında yer almaktadır.
İthalat faaliyeti bir piyasa arz olarak nitelendiriyor ve bu nedenle ithalat tarihi beyan dönemini belirtmek için önem arz ediyor.
Aynı Kaynak Kullanımına Destekleme Fonu (KKDF) gibi ürünün tüketiciye satışının değil ithal anını GEKAP için beyan ve ödeme dönemi olarak esas alıyor. Üreticiler bu noktada genel olarak ayrışıyor ve GEKAP kapsamındaki ürünleri yurt içine satışda beyan ve ödeme dönemleri belirleniyor.
GEKAP konusu vergi dairelerine bir beyanname ile beyan edilecek olması ithalatçılarda ve şirketlerde ciddi anlamda stres yaratmış durumdadır.
GEKAP uygulaması Vergi Usul Kanununa (VUK) tabi olmayıp Çevre Kanununa tabidir.
Mevzuatı Çevre Kanunundan gelse de beyanı Vergi dairelerine yapılmaktadır.
Uzlaşma yoktur, cezalar Çevre Kanunundan kaynaklanmaktadır.
Geri kazanım katılım payının ödenmemesi durumunda GEKAP tutarının %20 fazlası idari para cezası tatbik edilmektedir.
Bildirim ve bilgi verme yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde 22.109 TL idari para cezası uygulanmaktadır.
İdari para cezalarının yanı sıra, bildirim ve bilgi verme yükümlülüğüne aykırı olarak yanlış ve yanıltıcı bilgi verilmesi durumunda ise altı aydan bir yıla kadar hapis cezası uygulanması söz konusu olabilmektedir.
10. Çevre ve Şehirçilik Bakanlığının 29.06.2020 tarihli 132882 sayılı Yazısı
Çevre ve Şehirçilik Bakanlığının 29.06.2020 tarihli 132882 sayılı Yazısıyla GEKAP Yönetmeliğinin Uygulanmasına Dair Usul ve Esaslarda Değişiklik Yapılmasına Dair Usul ve Esasları düzenleyen önemli bir yazı yayınlamıştır.
Yazı ekinde 10 sahifeden oluşan ve örnekler ile izah edilen Usul ve Esaslara yer vermiştir.
Bakanlığın bu yazısıyla ihraç ürünlerine GEKAP muafiyeti getirilmiştir.
Piyasadan toplatılan ürünler için katılım payı iade olanağı getirilmiştir. Toplanan depozitolu ürüne ise GEKAP ödenmeyecektir.
Yurt içinde piyasaya arz edilen ürünlere ilişkin satış noktaları ve üretim/ithalat yapanlardan geri kazanım katılım payı tahsil edilmesini öngören yönetmeliğin uygulama esaslarında, katılım payına tabi ürünlerle ilgili yorum farklılıklarını giderecek düzenlemeler yapılmıştır.
Yeni düzenleme ile birlikte geri kazanım katılım payına tabi ürünlerden, piyasadan toplatılanlar için katılım payı iade imkânı getirildi. Üretici tarafından satışı yapıldıktan sonra piyasadan tekrar toplanan boş depozitolar için katılım payı ödenmeyecek.
Okulda öğrenci ve personele tek kullanımlık bardakta yapılan ikramlar katılım payı kapsamı dışında tutulurken, kantinde satışı yapılan ürünler için ödeme yapılacağı hükme bağlandı.
GEKAP, plastik poşet yanı sıra; lastik, akümülatör, pil, madeni yağ, bitkisel yağ, elektrikli ve elektronik eşya, ilaç, plastik ambalaj, metal ambalaj, cam ambalaj, ahşap ambalajı kapsıyor.
Usul ve esasların tanımlar kısmına ‘ihracat’ başlığıyla bir tanım eklendi. Buna göre, Türkiye’de serbest dolaşımda bulunan bir ürün, Türkiye gümrük bölgesi dışına çıkması işlemi ihracat olarak kabul edilecek.
Ambalajlı ürünler ile kanunun ek-1 listesinde yer alan diğer ürünleri tedarik yoluyla temin ederek piyasaya süren işletmeler tarafından ihracatın belgelenmesi durumunda, tedarikçi ve ihracatçılar için geri kazanım katılım payı yükümlülüğü oluşmayacak.
Karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu taşımacılığında ürün, eşya, malzemelerle birlikte piyasaya arz edilen; ahşap, plastik, metal malzemeden imal edilmiş palet, sepet, konteyner ve kasalar nakliye ambalajı olarak kabul edilecek.
Buna karşılık aynı taşımacılık işlemlerinde, sürekli kullanıma tabi olup ürünle piyasaya arz edilmeyen ürünler ise ambalaj tanımı dışında olacak.
Yeniden kullanılabilir ambalajları, tekrar kullanım amacıyla toplanmasına yönelik depozito yönetim sistemi kurarak, Bakanlıktan onay alan işletmeler, piyasaya arz edilen ambalajlar için GEKAP beyanı verecekler ancak ödeme yapmayacaklar. Piyasaya sürülen ancak toplanamayan miktarlar için ise GEKAP ödenecek. Örneğin piyasaya 100 bin adet arz edilen bir içeceğin 50 bin adedinin depozitolu olması halinde, unlar için GEKAP yükümlülüğü oluşmayacak. Bunların nakliye, saklama, taşıma ve benzeri ambalajları ise GEKAP’a tabi olacak.
İhtiyaç sahiplerine iletilmek üzere, kâr amacı gütmeyen hayır veya insani yardım kuruluşları tarafından dağıtılan ambalajlı ürünler için GEKAP yükümlülüğü oluşmayacak.
Benzer şekilde örneğin konfeksiyon atölyesi, gerçek/tüzel kişi satış noktası olduğu için, burada müşterilere ikram edilen tek kullanımlık bardaklar için GEKAP yükümlülüğü olacak.
GEKAP’a tabi olan, piyasaya arz edilmiş ürünlerden, son kullanım/ tüketim tarihi geçmesi nedeniyle piyasadan toplatılan ürün ve ambalajları için iade işlemi yapılabilecek. Bu şekilde piyasadan geri çekilen ürün ve ambalajlar için sadece GEKAP ödenmiş kısımları iade talebine konu olabilecek.
Örneğin bir öksürük şurubu üreticisi, son kullanma tarihi geçmesi sebebiyle piyasadan topladığı ürünlerin ambalajı için iade talebinde bulunabilecek. Bu ilaçlar için kullanılan birincil ambalajlara ayrıca geri kazanım katılım payı ödenmediği için, bunlar iade işlemine konu edilmeyecek.
Esaslarda verilen örneğe göre, bitkisel yağ üretimi gerçekleştiren bir firma, gıda üretimi tesislerine sattığı ürün için GEKAP ödeyecek. Bu yağla bisküvi kek gibi ürünler üreten firma ise katılım payından sorumlu olmayacak.
İthal edilen tarım ilaçları için geri kazanım katılım payı ödenecek. Ancak bu ürünlerin yurt içinde yapılan satışlar katılım payına tabi olmayacak. Büyük hacimli ithal ettiği ilaçları, küçük kutu ve şişelerde satan firmalar ise katılım payını ödeyecekler.
Yurt içinde araç üretimi yapan bir firma, burada kullandığı lastikler için(istepne dahil) katılım payı ödemeyecek. Ancak lastikleri üreterek buna satan firma ise katılım payından sorumlu olacak.
Araç içi buzdolabı üretimi yapan bir firma, eğer bunu ürettiği araçta kullanan firmaya satarsa, ürünü beyan edecek ancak katılım payı ödemeyecek. Ürünler, aracın orijinal parçası olarak kullanılmayan, modifikasyon yapan bir şirkete satılırsa katılım payı ödenecek.
Cep telefonu, tablet gibi ekipmanların doğrudan prize bağlanmadan şarj edebilen powerbank niteliğindeki ürünler, katılım payı kapsamında değerlendirilecek. Trafo ve jeneratörler kapsama dahil olmayacak.
11. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 23.07.2020 tarihli ve 155226 sayılı Yazısı
Çevre ve Şehirçilik Bakanlığı görülen lüzüm üzerine bu defa 23.07.2020 tarihli 155226 sayılı yazısıyla GEKAP Yönetmeliğinin Uygulanmasına Dair Usul ve Esaslarda Değişiklik Yapılmasına Dair Usul ve Esasları düzenleyen önemli bir yazı daha yayınlamıştır.
| Bu yazı ile GEKAP ile ilgili olarak bazı konularda Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca yeni düzenlemeler yapıldığı görülmektedir. |
| Bu düzenlemede öne çıkan konular özetle aşağıdaki gibidir: GEKAP beyanının çevre görevlisi tarafından onaylanması yükümlülüğü ile ilgili olarak, ödenecek GEKAP miktarının hesaplanmasında, toplam beyan miktarının beyan döneminin kapsadığı ay sayısına oranı dikkate alınacaktır. (2020 yılı için 50.000 TL x 6 ay = 300.000 TL / 2021 yılı için 50.000 TL x 3 ay = 150.000 TL) Faaliyeti yiyecek içecek satışı olan satış noktalarında kullanılan tek kullanımlık bardaklar/tabaklar GEKAP yükümlülüğüne tabiidir. Diğer satış noktalarında (örneğin konfeksiyon ürünü satan mağazalar) ikram amacıyla kullanılan tek kullanımlık bardaklar GEKAP yükümlülüğüne tabii değildir. Satış noktası (örneğin konfeksiyon ürünü satan mağazalar) aynı zamanda yiyecek ve içecek satışı yapıyor ise kullanılan tek kullanımlık tabaklar/bardaklar GEKAP yükümlülüğüne tabiidir. Atıkların preslenip balyalanarak başka bir ambalajlama yapılmadan atık işletme tesislerine iletimi esnasında kullanılan presleme metal tel ve şeritleri ambalaj olarak değerlendirilmeyecek ve GEKAP beyan ile ödeme yükümlülüğü olmayacaktır. Ancak ambalajlanmış ürünlere yönelik ilave koruma/destek amaçlı takılan tel ve şeritler ise ambalajın parçası olarak ambalaj kapsamında değerlendirilerek GEKAP beyan ve ödemesine konu olacaktır. Elektrikli kaykay, scooter, hoverboard, ginger gibi motorlu ulaşım araçları elektrikli elektronik eşya kapsamında yer almadığından bu araçlarda orijinal eşya/parça olarak kullanılan ve 1 sayılı listedeki ürünler için GEKAP Yönetmeliği’nin 5/10 maddesi uyarınca GEKAP beyan edilecek, ödeme yapılmayacaktır. İzleme ve kontrol ekipmanı olan oto alarmı ve oto park sensörü GEKAP’a tabii değildir; ancak beraberinde gelen piller/bataryalar GEKAP’a tabiidir. Kombi, klima vb. ürünlerinin bakım/onarımında kullanılmak üzere ithal edilen yedek parçalar (silindir alev başlığı, brülör contası vb.) GEKAP’a tabi değildir. GPS ölçüm cihazı, total station olarak tabir edilen ölçüm cihazları elektrikli ve elektronik eşya olarak GEKAP kapsamındadır. Dübel çakma, çivi çakma ve matkap makinesi GEKAP kapsamındadır. Bu ürünlerin içerisindeki pil ve batarya için GEKAP beyan ve ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Ancak bu ürünlerin beraberinde gelen yedek pil ve bataryalar için GEKAP beyan ve ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır. Motorsuz ekipmanların (el arabası, bisiklet, kaykay, paten, pazar arabası) lastikleri için GEKAP beyan ve ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Bakanlıkça gerekli görülerek talep edilmesi halinde GEKAP beyannamesine yönelik YMM’lere yaptırılacak inceletme ve/veya doğrulatma işlemleri ile bağımsız denetim kuruluşlarına yaptırılacak inceletme işlemleri Bakanlığa sunulacaktır. |
12. Sonuç ve Değerlendirme
Çevre Katkı Payı Çevre Kanunu uyarınca Gümrük İdarelerince tahsil edilmektedir.
Bu defa bu yılın ağustos ayı başında yapılması gereken beyanlar nedeniyle Çevre Kanunundan gelen ayrı bir uygulama başlayacaktır.
GEKAP’a ilişkin listeye baktığımızda hem ürünler hem de ambalajlara yer verildiği için ithalat yapan/üretim yapan tüm şirketleri ilgilendiriyor gibi duruyor.
Çevre Kanununun Ek-1 sayılı listesinde tanımlı ürünleri piyasaya sürme/ithal etmeseniz bile ambalajları muhakkak piyasaya süren/ithal eden olabiliyorsunuz. Bundan dolayı GEKAP konusu çok fazla şirketin ana gündemini oluşturmaktadır.
Ürününüz EK-1 deki ürün tanımına giriyormu? Bu sorunun cevabı çok önem arz etmektedir. Bu bağlamda ürün tanımlamasında zorluklar yaşanmaktadır.
İmal edip piyasaya sürenler satış miktarına göre GEKAP hesaplar ve öderken, ithal edenler satışı gerçekleşmeyen ürünler ve/veya ambalaj için de GEKAP hesaplayarak ödemek durumunda kalacaklar. Bu durum ithalatçıya ilave yük getirecektir.
Çevre Kanunu ile hayatımıza giren GEKAP’a ilişkin yükümlülüklerin yerine getirilmemesi ağır yaptırımlarla karşı karşıya kalınmasına neden olabilir.
GEKAP konusu vergi dairelerine bir beyanname ile beyan edilecek olması ithalatçılarda ve şirketlerde ciddi anlamda stres yaratmış durumdadır.
GEKAP uygulaması Vergi Usul Kanununa (VUK) tabi olmayıp Çevre Kanununa tabidir.
Mevzuatı Çevre Kanunundan gelse de beyanı Vergi dairelerine yapılmaktadır.
Uzlaşma yoktur, cezalar Çevre Kanunundan kaynaklanmaktadır.
Geri kazanım katılım payının ödenmemesi durumunda GEKAP tutarının %20 fazlası idari para cezası tatbik edilmektedir.
Bildirim ve bilgi verme yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde 22.109 TL idari para cezası uygulanmaktadır.
İdari para cezalarının yanı sıra, bildirim ve bilgi verme yükümlülüğüne aykırı olarak yanlış ve yanıltıcı bilgi verilmesi durumunda ise altı aydan bir yıla kadar hapis cezası uygulanması söz konusu olabilmektedir.
Bu nedenle, öncelikle poşet dışındaki diğer ürünler için ÖTV mantığında olduğu gibi payın kaynakta alınması ve beyanı usulüne geçilmelidir.
Geri Kazanım Katılım Payı (GEKAP) ödemelerinin ilki temmuz sonunda yapılacak.
Özellikle kaynakların verimli kullanımı ve plastik poşetlerden kaynaklanan çevre kirliliğinin önlenmesi için geçen yıldan beri satış noktalarında paralı plastik poşet uygulaması başlatılmış, satış noktalarında satılan her bir poşet için satıcıların 15 kuruşluk geri kazanım katılım payı ödemesi zorunlu tutulmuştu.
Poşet vergisi olarak da adlandırılan bu uygulama tüketiciler tarafında ciddi bir tartışma konusu olmuştu.
Öte yandan poşet dışında kalan ürünlere yönelik GEKAP uygulamasının da 2019 yılı ortasında yürürlüğe girmesi bekleniyordu, ancak sektörlerden gelen itirazlar nedeniyle ertelenmişti.
Mart ayında yeniden yapılan düzenlemeyle GEKAP beyannamesi beyan verme sürelerinin 2020 yılı için 6’şar aylık dönemde, sonraki yıllarda da 3’er aylık dönemlerde verilmesi kararlaştırılmıştı.
Üretici firmalar ilk 6 ayda tükettikleri ambalajlar için tahakkuk eden geri katılım paylarını beyan dönemini takip eden ayın son günü olan 31 Temmuz tarihinin resmi tatil gününe denk gelmesi nedeniyle 4 Ağustos sonuna kadar ödeyebilecek.
Bir sonraki 6 ayın ödemeleri ise 2021’in ocak ayında yapılacak. Uygulamaya göre ödeme yükümlülüğü, plastik poşetler için satış noktalarının, diğer ambalajlar içinse piyasaya süren ve/veya ithalatçıların sorumluluğunda.
Çevre ve Şehirçilik Bakanlığının 29.06.2020 tarihli 132882 sayılı Yazısıyla GEKAP Yönetmeliğinin Uygulanmasına Dair Usul ve Esaslarda Değişiklik Yapılmasına Dair Usul ve Esasları düzenleyen önemli bir yazı yayınlamıştır.
Yazı ekinde 10 sahifeden oluşan ve örnekler ile izah edilen Usul ve Esaslara yer vermiştir. Bu yazı konuyu biraz da olsa rahatlatmiş görünmektedir.
Bakanlığın bu yazısıyla ihraç ürünlerine GEKAP muafiyeti getirilmiştir.
Çevre ve Şehirçilik Bakanlığı görülen lüzüm üzerine bu defa 23.07.2020 tarihli 155226 sayılı yazısıyla GEKAP Yönetmeliğinin Uygulanmasına Dair Usul ve Esaslarda Değişiklik Yapılmasına Dair Usul ve Esasları düzenleyen önemli bir yazı daha yayınlamıştır.
| Bu yazı ile GEKAP ile ilgili olarak bazı konularda Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca yeni düzenlemeler yapıldığı görülmektedir. Yazıda açıklayıcı örnekler verilmektedir. Ayrıca GEKAP Yönetmeliği uygulamaları geliştirilmeye ve netleştirilmeye çalışılmaktadır. |
| Bu düzenlemede öne çıkan konulara kısaca göz atar isek; GEKAP beyanının çevre görevlisi tarafından onaylanması yükümlülüğü ile ilgili olarak, ödenecek GEKAP miktarının hesaplanmasında, toplam beyan miktarının beyan döneminin kapsadığı ay sayısına oranı dikkate alınacaktır. (2020 yılı için 50.000 TL x 6 ay = 300.000 TL / 2021 yılı için 50.000 TL x 3 ay = 150.000 TL) Faaliyeti yiyecek içecek satışı olan satış noktalarında kullanılan tek kullanımlık bardaklar/tabaklar GEKAP yükümlülüğüne tabiidir. Diğer satış noktalarında (örneğin konfeksiyon ürünü satan mağazalar) ikram amacıyla kullanılan tek kullanımlık bardaklar GEKAP yükümlülüğüne tabii değildir. Satış noktası (örneğin konfeksiyon ürünü satan mağazalar) aynı zamanda yiyecek ve içecek satışı yapıyor ise kullanılan tek kullanımlık tabaklar/bardaklar GEKAP yükümlülüğüne tabiidir. Atıkların preslenip balyalanarak başka bir ambalajlama yapılmadan atık işletme tesislerine iletimi esnasında kullanılan presleme metal tel ve şeritleri ambalaj olarak değerlendirilmeyecek ve GEKAP beyan ile ödeme yükümlülüğü olmayacaktır. Ancak ambalajlanmış ürünlere yönelik ilave koruma/destek amaçlı takılan tel ve şeritler ise ambalajın parçası olarak ambalaj kapsamında değerlendirilerek GEKAP beyan ve ödemesine konu olacaktır. Elektrikli kaykay, scooter, hoverboard, ginger gibi motorlu ulaşım araçları elektrikli elektronik eşya kapsamında yer almadığından bu araçlarda orijinal eşya/parça olarak kullanılan ve 1 sayılı listedeki ürünler için GEKAP Yönetmeliği’nin 5/10 maddesi uyarınca GEKAP beyan edilecek, ödeme yapılmayacaktır. İzleme ve kontrol ekipmanı olan oto alarmı ve oto park sensörü GEKAP’a tabii değildir; ancak beraberinde gelen piller/bataryalar GEKAP’a tabiidir. Kombi, klima vb. ürünlerinin bakım/onarımında kullanılmak üzere ithal edilen yedek parçalar (silindir alev başlığı, brülör contası vb.) GEKAP’a tabi değildir. GPS ölçüm cihazı, total station olarak tabir edilen ölçüm cihazları elektrikli ve elektronik eşya olarak GEKAP kapsamındadır. Dübel çakma, çivi çakma ve matkap makinesi GEKAP kapsamındadır. Bu ürünlerin içerisindeki pil ve batarya için GEKAP beyan ve ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Ancak bu ürünlerin beraberinde gelen yedek pil ve bataryalar için GEKAP beyan ve ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır. Motorsuz ekipmanların (el arabası, bisiklet, kaykay, paten, pazar arabası) lastikleri için GEKAP beyan ve ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Bakanlıkça gerekli görülerek talep edilmesi halinde GEKAP beyannamesine yönelik YMM’lere yaptırılacak inceletme ve/veya doğrulatma işlemleri ile bağımsız denetim kuruluşlarına yaptırılacak inceletme işlemleri Bakanlığa sunulacaktır. |
Öte yandan; Geri kazanım katılım payı beyannamesinin ithalat yapanlar ile imalatçılar tarafından yılda bir kez verilmesi ve kaynağında vergilendirilmesi talep edilmektedir.
Ayrıca geniş mükellef topluluğunu kapsayan geri katılım payı beyan ve ödeme yükümlülüğünün, imalatçı veya ithal edenler tarafından yerine getirilmesinin sistemi daha kolaylaştıracağı ifade edilmektedir.
İşletmelerin salgın dolayısıyla ekonomik gelişmelerden olumsuz etkilendiği ve bu nedenle uygulamanın 2020 yılında uygulanmasının ertelenmesi önerilmektedir.
Diğer taraftan; Birçok sorunu bünyesinde barındıran geri kazanım katılım payı (GEKAP) uygulaması büyüyen tepkilerle özellikle maliye meslek camiasının gündemine girmiş durumdadır.
Konunun asıl muhatapları olan ithalatçı firmalar ve işletmeler ise beyanlarını en geç 4 Agostos tarihine kadar verme uğraşısı içinde bulunuyorlar.
Kaynakça
- 4458 Sayılı Gümrük Kanunu
- 2827 sayılı Çevre Kanununun EK-1 listesi
- 31.12.2019 tarihli GEKAP Yönetmeliği
- 04.04.2019 RG deki Sıra No 1 Tebliğ
- 05.02.2020 RG deki Sıra No 2 Tebliğ
- 22.03.2020 RG deki Seri No 3 Tebliğ
- Çevre ve Şehirçilik Bakanlığının
29.06.2020 tarihli 132882 sayılı Yazısı
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığının
23.07.2020 tarihli 155226 sayılı Yazısı