02.02.2021
İngiltere'nin (BK’nın) Avrupa Birliğinden Ayrılması (Brexit)
İngiltere'nin (BK’nın) Avrupa Birliğinden Ayrılması (Brexit)
Özet
2020 yılı pandemi yanında çok önemli gelişmelere sahne olmakta. İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden resmen ayrılması (Brexit) yine bu yılda gerçekleşmektedir. AB den ayrılma hakkı AB Antlaşması uyarınca tüm üye ülkelere tanınmıştı.
Aralık ayı İngiltere’nin AB’den ayrılmasının fiilen gerçekleşeceği aydır ve bu nedenle çok önem arz etmektedir.
Brexit sonrası İngilterenin Avrupa Birliğinden anlaşmalı yada anlaşmasız ayrılma durumu ile İngiltere ve Türkiye arasındaki ticari ilişkilerin hangi yönde etkilenebileceği bu makalemizin konusunu teşkil etmiştir.
Anahtar Kelimeler
Brexit, AB, BK, geçiş dönemi, ortak transit rejimi, menşe ve dolaşım belgeleri, A.TR belgesi.
1. Giriş
31 Ocak 2020 tarihinde İngiltere AB’den resmen ayrılmış, bu ayrılığı takiben 31 Ocak 2020-31 Aralık 2020 dönemini kapsayan 11 aylık bir “geçiş dönemi” uygulamaya girmiştir.
Yine AB’nin siyasi, ekonomik ve sosyal bir iş birliği modeli olduğu göz önünde bulundurulduğunda, “İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden ayrılmasının” (Brexit’in), hem AB’ye hâlihazırda üye olan 27 ülkeyi hem de bu ülkelerle ikili ilişki içerisinde olan üçüncü ülkeleri etkilemesi beklenmektedir.
Bu nedenle Brexit sonrasında, ticaret, yatırım ve iş gücünün serbest dolaşımı gibi birçok alanda, yeni düzenlemelere ihtiyaç hasıl olabilecektir. Bu kapsamda, geçiş dönemi boyunca AB ile İngiltere arasında gelecek dönem ilişkilerinin çerçevesini oluşturacak yeni müzakerelerin sürdürülmesi beklenmektedir.
İngiltere'nin Avrupa Birliği’nden ayrılma kararının 31 Ocak 2020 tarihi itibariyle Brexit ile kesinleşmiş olduğu, aralık ayı sonuna kadar sürecek olan geçiş dönemi ve süresince ise İngiltere’nin AB'nin bir üyesi olarak ticaretine devam ettiği, bu süreçte ülkemizin ticaret fazlası verdiği en önemli ticaret ortaklarından birisi olan İngiltere ile Serbest Ticaret Anlaşması’nı sonuçlandırmaya yönelik müzakereler sürmektedir.
2. Türkiye Birleşik Krallık İlişkileri
Osmanlı İmparatorluğu döneminde düzenli diplomatik ilişki tesis edilen ilk ülkeler arasında, Birleşik Krallık da yer almaktadır. İngiltere’nin Osmanlı İmparatorluğu nezdinde atadığı ilk Büyükelçisi William Harborne, 1583 yılında İstanbul’a gelmiş; Yusuf Agâh Efendi ise, 1793 yılında Osmanlı İmparatorluğu’nun Londra Büyükelçisi olarak göreve başlamıştır.
Türkiye - Birleşik Krallık ikili ilişkileri, tarihten gelen güçlü bağların da etkisiyle, çok boyutlu yapıya sahiptir. NATO müttefikimiz Birleşik Krallık, Türkiye’nin Avrupa’daki önde gelen ortakları arasında yer almaktadır. Orta Doğu’da yaşanan gelişmeler, Kıbrıs, ülkemizin Avrupa Birliği (AB) üyelik süreci ile Birleşik Krallık’ın AB’den ayrılması (“Brexit”) ertesindeki yeni ilişkiler düzeni, güvenlik ve terörizmle mücadele alanında işbirliği, düzensiz göç, ekonomik ve savunma sanayii işbirliği, ikili temasların gündemindeki öncelikli konulardır.
2007 yılında iki seneliğine yürürlüğe giren "Türkiye - Birleşik Krallık Stratejik Ortaklık Belgesi", dönemin Birleşik Krallık Başbakanı David Cameron'ın 26 - 27 Temmuz 2010 tarihlerinde ülkemize gerçekleştirdiği ziyaret sırasında gözden geçirilerek yenilenmiş ve (dönemin Başbakanı olarak) Sayın Cumhurbaşkanımız ile Başbakan Cameron tarafından imzalanmıştır. Söz konusu belgede, ortaklığın geliştirileceği alanlar; "İkili İlişkiler, İkili Ticaret ve Yatırımlar, Türkiye'nin AB Üyeliği, Bölgesel İstikrar ve Barış, Kıbrıs, Savunma, Küresel Güvenlik, Küçük ve Hafif Silahların Yasadışı Ticareti, Yasadışı Göçle Mücadele, Enerji Güvenliği ve Düşük Karbonlu Yakıt Geleceği, Kültürlerarası Diyalog ile Eğitim ve Kültür" başlıkları altında sıralanmıştır.
Birleşik Krallık, kendisi AB üyeliğinden ayrılmış olmakla birlikte, ülkemizin AB üyeliğine partiler üstü bir devlet politikası olarak destek vermektedir. Öte yandan, uluslararası alanda karşılaşılan sınamalarda benimsenen benzer tutumlar, NATO İttifakı ve ikili düzeydeki yakın askerî işbirliği ile giderek artan ticaret hacmi gibi unsurlar, ilişkilerin ulaştığı noktayı açıkça göstermektedir.
Türkiye, “Brexit” sonrası dönemde ikili ilişkilerin mevcut seviyesinin muhafaza edileceği ve geliştirilmesi için çalışılacağı öncelikli ülkeler arasında zikredilmektedir. Ülkemiz tarafından, “Brexit” bağlamında, Birleşik Krallık’la ikili ticaretimizdeki olumlu ivmenin kaybedilmemesi ve Birleşik Krallık’taki vatandaşlarımızın AB Ortaklık Hukuku’ndan kaynaklanan haklarına halel getirilmemesi konusundaki beklenti ve endişelerimiz çeşitli fırsatlarda Birleşik Krallık tarafına hatırlatılmaktadır.
“Brexit”e dair tartışmalar, 2019 yılı içinde Birleşik Krallık gündeminin merkezinde yer almaya devam etmiş; aynı dönemde ülkemizde de yoğun bir gündem yaşanmış; buna rağmen, üst düzey temaslar sürdürülmüştür.
Bu çerçevede, dönemin Uluslararası Ticaret Bakanı Liam Fox, 2019 yılı Haziran ayında, dönemin İçişleri Bakanı Sajid Javid, Temmuz ayında ülkemize ziyaretler gerçekleştirmişlerdir.
Sayın Kültür ve Turizm Bakanımız ile Sayın Ulaştırma ve Altyapı Bakanımız, 2019 yılı Kasım ayında, Sayın Bakanımız, Sayın Millî Savunma Bakanımız, Sayın Hazine ve Maliye Bakanımız ile Sayın Gençlik ve Spor Bakanımız ise, NATO Liderler Toplantısı vesilesiyle Sayın Cumhurbaşkanımıza refakatle, Aralık ayında Londra'yı ziyaret etmişlerdir.
Sayın Cumhurbaşkanımız, NATO Liderler Toplantısı vesilesiyle 3 – 5 Aralık 2019 tarihleri arasında Birleşik Krallık’ı ziyaret etmiş, bu vesilesiyle ayrıca, Birleşik Krallık’taki vatandaşlarımız ile Müslüman diasporayla biraraya gelmiş ve Avrupa'nın ilk çevre dostu camisi Cambridge Camii'nin açılış törenine katılmıştır.
Sayın Cumhurbaşkanımız ve Başbakan Johnson, ayrıca, düzenli aralıklarla telefon temasları gerçekleştirmektedirler.
Birleşik Krallık Dışişleri Bakanı Dominic Raab, Suriye rejiminin 27 Şubat 2020 tarihinde İdlip’te askerlerimize gerçekleştirdiği hava saldırısı sonrasında, Birleşik Krallık’ın ülkemizle olan dayanışmasını vurgulamak üzere, 3 Mart 2020 tarihinde Ankara’ya resmî bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Ziyaret marjında yapılan görüşmelerde, “Brexit” sonrası dönemde ikili ilişkiler ile Suriye başta olmak üzere ortak gündemdeki bölgesel ve uluslararası konular ele alınmıştır. Bakan Raab, ziyareti vesilesiyle ayrıca, Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından kabul edilmiştir.
Bunun yanında, Sayın Bakanımız, Bakan Raab’la 20 Kasım 2019 tarihinde Brüksel’de yapılan NATO Dışişleri Bakanları toplantısı marjında ikili bir görüşme gerçekleştirmiştir.
Türkiye ile Birleşik Krallık arasındaki ikili ilişkilere sivil toplumun da katılımıyla yeni bir kurumsal boyut katmak amacıyla iletişim platformu olarak 2011 yılında tasarlanan Türk - İngiliz Tatlıdil Forumu’nun yedinci ve son toplantısı, 11 - 13 Mayıs 2018 tarihleri arasında Birleşik Krallık’ın Reading şehrinde gerçekleştirilmiştir. Sekizinci toplantı, 2019 yılında “Brexit” süreci nedeniyle, 2020 yılında ise Covid-19 salgını neticesinde sekteye uğramıştır. Salgın çerçevesindeki gelişmeler göz önünde bulundurularak, sekizinci toplantının ülkemiz ev sahipliğinde yapılmasına yönelik çalışmalar sürdürülmektedir.
Bununla birlikte, ekonomi, ticaret ve turizm alanları, ikili ilişkilerimizin itici gücü olma özelliğini korumuş; savunma sanayii alanında “TF-X” savaş uçağı projesi başta olmak üzere kapsamlı işbirliği devam etmiş; terörizmle mücadele alanında da karşılıklı temas ve işbirliği sürdürülmüştür.
İkili askerî ve savunma sanayii işbirliği bağlamında, Millî Muharip Uçak (“TF-X”) projesi çerçevesinde, ülkemiz ile Birleşik Krallık arasında gelişen ortaklık, bu alandaki işbirliğinin daha da derinleşmesi için sağlam bir zemin sunmaktadır.
Birleşik Krallık Genelkurmay Başkanı Orgeneral Sir Nick Carter, 3 – 4 Ekim 2019 tarihlerinde ülkemize resmî bir ziyaret gerçekleştirmiş; ziyaret kapsamında, Genelkurmay Başkanımız ve Millî Savunma Bakanımızla görüşmeler gerçekleştirmiştir.
Diğer taraftan, Birleşik Krallık Savunma Bakanı Ben Wallace, 11-13 Mart 2020 tarihlerinde ülkemize resmî bir ziyaret gerçekleştirmiştir.
Ülkemizin en çok ticaret yaptığı 6. ülke konumundaki Birleşik Krallık’la ikili ticaret dengesi, 2001 yılından bu yana ülkemiz lehinedir. 2019 verilerine göre, Birleşik Krallık, en çok ihracat yaptığımız ikinci, en çok ithalat yaptığımız dokuzuncu ülke konumunda yer almıştır.
2019 yılında ihracatımız bir önceki yıla kıyasla % 2 azalarak 10 milyar 870 milyon Dolar, ithalatımız ise % 27 azalarak 5 milyar 427 milyon Dolar olarak gerçekleşmiştir. 2019 yılında ikili ticaret hacmimiz, % 12 oranında azalarak 16 milyar 297 milyon Dolar seviyesinde kalmıştır. Yaşanan düşüşe rağmen, Birleşik Krallık, en büyük altıncı ticaret ortağımız olma konumunu sürdürmüştür.
Ticaret Bakanımız Sayın Ruhsar Pekcan, 11 – 12 Eylül 2018 tarihlerinde Türkiye – Birleşik Krallık Ekonomik ve Ticaret Ortak Komitesi (ETOK / JETCO) mekanizmasının VI. toplantısına katılmak üzere, Birleşik Krallık’a resmî bir ziyaret gerçekleştirmiştir.
Öte yandan, Başbakan Johnson’ın Türkiye Ticaret Temsilcisi Lord Robin Janvrin, 16 – 18 Ekim 2018, 26 – 27 Mart 2019, 5 – 6 Kasım 2019 ve son olarak 11-13 Mart 2020 tarihlerinde ülkemize ziyaretler gerçekleştirmiş; farklı şehirlerde çeşitli makamlarımızla görüşmeler yapmış ve etkinliklere katılmıştır.
2019 yılında Birleşik Krallık’tan ülkemize gelen turist sayısı 2018 yılına kıyasla % 14 artarak 2.562.064 kişiye ulaşmıştır.
2 Mart 2020 itibarıyla Birleşik Krallık vatandaşlarına ülkemize yapacakları turistik seyahatlerde 180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla vize muafiyeti getirilmiştir.
Kültür ve Turizm Bakanımız Sayın Mehmet Nuri Ersoy, Birleşik Krallık’ın önde gelen uluslararası turizm fuarlarından "World Travel Market"a katılmak maksadıyla, 5 Kasım 2019 tarihinde Londra'ya bir ziyaret gerçekleştirmiştir.
Türk Hava Yolları tarafından, İstanbul’dan Londra Heathrow, Londra Gatwick, Birmingham, Edinburgh ve Manchester’a, Ankara’dan ise Londra Stansted’e seferler gerçekleştirilmektedir. Diğer havayollarımız ve British Airways ile farklı Britanyalı havayolları da iki ülke arasında tarifeli ve “charter” uçuşlar düzenlemektedirler
Birleşik Krallık’ta 250 bini Türkiye, 150 bini KKTC kökenli olmak üzere, takriben 400 bin vatandaş ve soydaşımız bulunmaktadır.
3. Gümrük Birliğinin Güncellenmesi
Ticaret Bakanımız Sayın Pekcan Gümrük Birliğinin güncellenmesi konusunda; "..AB ile ticaret ve yatırım ilişkilerimizin artırılması yönünde çok güçlü bir irade görmekten son derece memnun olduğunu, Gümrük Birliği'nin güncellenmesinin her iki tarafa sağlayacağı ekonomik kazanımları gündeme getirdiklerini, Türkiye'nin AB ile İngiltere arasında imzalanacak anlaşmaya paralel bir anlaşma imzalanması üzerinde çalışmaları olduğunu, iki tarafın yaptırmış olduğu etki analizi çalışmalarının Gümrük Birliği güncellenmesinin hem Türkiye ekonomisine hem AB ekonomisine ve dış ticaret dinamiklerine katkı sağlayacağını ortaya koyduğunu,Türkiye ile AB arasındaki ticari ilişkilerin siyasi ilişkilerde lokomotif etki yaratmasını istediklerini,
Araştırma, geliştirme ve inovasyon konusunda Türkiye'nin AB fonlarından daha fazla yaralanabilmesi gerektiğini..” ifade etmektedir.
Bu noktada AB ile gümrük birliği anlaşmasının güncellenmesi büyük önem arz ediyor. Hem yürüyen ticaretimizin sağlıklı gelişmesi hem de Brexit’ten kaynaklı ekonomik bir olumsuzluk yaşamamamız için önemlidir.
4. Türkiye Birleşik Krallık (BK) Çalışma Grubu
2016 yılı Haziran ayında yapılan Brexit referandumu sonrasında BK ile gerçekleştirilen tüm temaslarımızda; mevcut ticaretin devamının sağlanması ve daha da geliştirilmesine yönelik ikili mutabakat en üst düzeyde teyit edilmiş ve bu amaçla çalışmak üzere ülkemizle BK arasında bir Ticaret Çalışma Grubu oluşturulmuştur.
Ticaret Çalışma Grubu kapsamında Mayıs 2017’den bu yana 5 toplantı yapılmış, aramızda mevcut Gümrük Birliği ve tercihli ticaret düzenlemeleri içeren taslak bir metin BK makamlarına iletilmiş, görüşmeler bu metin üzerinden yürütülmüştür. Ancak, Gümrük Birliği ürünlerine ilişkin bir görüş alışverişi mümkün olamamış, sadece AKÇT ürünleri ve tarım ürünlerine uygulanacak kurallar ele alınmıştır.
Diğer taraftan, BK tarafından 21 Şubat 2019 tarihinde yayımlanan bir notta, BK’nın bir anlaşma olmadan AB’den çıkması halinde AB üyeliği nedeniyle taraf olduğu ticaret düzenlemelerinin akıbetine ilişkin bilgi verilerek, ülkemiz AB’yle yakın bağı bulunan ülkeler arasında sayılarak mevcut Gümrük Birliği ilişkisinin anlaşmasız “Brexit” sonrası döneme aktarılamayacağı kaydedilmiştir.
Brexit sonrasında İngiltere ile ticarette yaşanacak olası değişiklikler çerçevesinde çalışmalar sürdürülmekte olup, BK tarafı ile özellikle gümrükler ve teknik mevzuat alanında yapılacaklar konusunda istişarelerde bulunulmaktadır.
5. AB ve BK’ın Anlaşma ile Ayrılması Durumu
AB ile BK arasında ayrılma şartları Brexit sonrasında daha yumuşak bir geçiş yapılmasını garanti altına alan Geri Çekilme Anlaşması ile gelecekteki ekonomik, güvenlik ve kurumsal ilişkilerin amaç ve kapsamını düzenleyen Siyasi Beyan ile düzenlenmektedir.
AB ve BK Geri Çekilme Anlaşması üzerinde 14 Kasım 2018 tarihinde mutabakat sağlamıştır. AB söz konusu metnin tekrar müzakereye açık olmadığını müteaddit kereler gündeme getirmiştir. Bununla beraber, Brexit müzakerelerinin sonlandırılması amacıyla Siyasi Beyan’a eklemeler yapılması hususu tartışılmaktadır.
Geri Çekilme Anlaşması çerçevesinde vatandaşlık haklarına ilişkin hükümler, ayrılma hükümleri, geçiş dönemine ilişkin hükümler, mali hükümler ve kurumsal hükümler düzenlenmiştir.
Geçiş döneminin 29 Mart 2019 tarihinden başlayarak 31 Aralık 2020 tarihinde sona ermesi ve bu dönemde İngiltere’nin AB üyesi gibi muamele görmesi hususu hükme bağlanmıştır.
Bu bağlamda, anılan dönemde BK AB’nin Tek Pazarı ve Gümrük Birliği kapsamında sahip olduğu hakları devam ettirecek ve AB mevzuatına uymayı sürdürecektir. Geçiş döneminde BK AB’nin ticaret anlaşmalarına bağlı kalacak, AB tarafından aksi belirtilmedikçe, kendisinin müzakerelerini yürüttüğü uluslararası anlaşmaları AB’nin onayı olmadan yürürlüğe koyamayacaktır.
Tarafların gelecekteki ilişkilerini düzenleyen hükümlere Geri Çekilme Anlaşması’nda yer verilmemiş olup, bu hususların geçiş döneminde müzakere edilmesi öngörülmektedir.
Söz konusu müzakere sürecinin tamamlanamaması halinde ise, İngiltere’nin geçiş döneminin uzatılmasına ilişkin talebini 1 Temmuz 2020 tarihi öncesinde iletmesi imkânı söz konusu olabilecektir. Geçiş dönemi sonrasında AB ve BK gelecek düzenlemeleriyle ilgili uzlaşamazsa, BK geçiş döneminin uzatılmasını talep edebilecek veya Geri Çekilme Anlaşması’nın ilgili hükümleri yürürlüğe girecektir.
Ülkemiz bakımından değerlendirildiğinde, Geri Çekilme Anlaşması kapsamında Brexit sonrasında Türk ürünleri BK pazarına Gümrük Birliği hükümleri çerçevesinde girmeye devam edecektir.
6. AB ile BK’ın Anlaşmasız Ayrılık Durumunda Türkiye-BK Arasında Uygulanacak Gümrük Vergileri ve Düzenlemeleri
6.1. Birleşik Krallık Gümrük Vergileri
BK hükümeti, 19 Mayıs 2020 tarihinde 1 Ocak 2021 itibarıyla uygulayacağı gümrük vergilerini yayımlamıştır.
Söz konusu gümrük vergilerine https://www.gov.uk/check-tariffs-1-january-2021 adresinden ulaşılabilmektedir.
6.1.1. Ortak Transit Rejimi
Ortak Transit Rejimi; 1987 yılında imzalanan Ortak Transit Sözleşmesine taraf olan AB ve EFTA üyesi ülkeler arasında eşyanın gümrük vergilerinin askıya alınarak taşındığı sistemdir. Bu taşıma işlemi 2005 yılından itibaren “Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi” (NCTS) adı verilen sistem ile elektronik mesajlar kullanılarak beyan ve takip edilmektedir.
Ülkemiz, 1 Aralık 2012’de Ortak Transit Sözleşmesine katılarak, NCTS uygulamasına dahil olmuş ve taşımacılık sektörü açısından Avrupa Birliği’ne entegre olmuştur. Sistem halihazırda Türkiye ile birlikte 35 ülke tarafından kullanılmaktadır. Tüm işlemler elektronik sistem üzerinden yürütüldüğünden taşımacılık sektörü için önemli bir rekabet avantajı sağlamaktadır. Böylelikle, Türkiye’den bir AB ülkesine yapılacak karayolu taşımasında örneğin Ankara’dan açılacak bir T1 beyannamesi ile Hamburg ya da Londra’ya kadar eşyanın tek beyan ve tek teminat ile taşınması mümkün olmaktadır.
BK, Ortak Transit Rejimi (OTR) üyeliğini Brexit sonrasında kendi adına sürdürecektir.
6.1.2. Menşe ve Dolaşım Belgeleri
Eşyanın doğrudan Türkiye’den veya AB üzerinden dolaylı olarak BK’ya gitmesi halinde; diğer üçüncü ülkelerden ithal edilen eşya ile aynı muameleye tabi tutulacaktır. Hâlihazırda olduğu üzere, eşya BK sınırında gümrük beyanına tabi olacaktır. Bu çerçevede, BK’nın üçüncü ülkelere yönelik uyguladığı sistemler geçerli olacaktır.
BK, eşyanın doğrudan Türkiye’den geldiği hallerde, sanayi ve işlenmiş tarım ürünleri için A.TR dolaşım belgesini, tarım ürünleri ve AKÇT ürünleri için EUR.1 ve EUR-MED gibi menşe ispat belgelerini kabul etmeyecektir.
Türkiye ve BK arasında herhangi bir tercihli düzenleme olmayacağından ötürü, anti-damping vergisi gibi bazı ticaret politikası önlemleri uygulanması halinde tercihsiz menşe kuralları geçerli olacak ve menşe şahadetnamesi kullanılması gerekecektir. Bu hallerde, Brexit sonrasında BK tarafı mevcut şahadetnamelerde esasen bir değişikliğe gitmemiş olmakla beraber, şahadetnameler doldurulurken varış ülkesi olarak “EC/European Community” yerine “UK/United Kingdom” yazılması gerekmektedir.
6.1.3. Gümrük Kontrolleri
Geçiş döneminin sona ereceği 1 Ocak 2021 tarihi itibariyle AB’den (İrlanda ve Kuzey İrlanda hariç tutulmak üzere) Büyük Britanya’ya ithal edilen mallar için uygulanacak gümrük prosedürleri, altı aylık bir dönem içinde, 3 aşamada hayata geçirilecektir. Türkiye’den gönderilen ve AB’de serbest dolaşıma girdikten sonra BK’ya gidecek eşya da bu kapsamda değerlendirilecektir.
Ocak 2021’den itibaren,
Hazır giyim ve elektronik gibi “standart ürün” ithalatçılarının, ithal edilen ürünlerin kaydını tutmak ve azami altı ay içinde gümrük beyannamesi düzenlemek gibi temel gereklilikleri yerine getirmeleri beklenmektedir.
İthalatın tamamı için gümrük vergilerinin ödenmesi gerekmekte olup, gümrük beyannamesi doldurulana dek ödemenin ertelenmesi mümkün olacaktır.
Alkol, tütün ve zehirli kimyasallar gibi ürünlerin Büyük Britanya’ya girişi esnasında gümrük beyannamelerinin doldurulması gerekecektir.
Canlı hayvan ve yüksek riskli bitki ve bitki ürünleri ithalatında, ithalatçının ön bildirim ve sağlık belgelerinin tevsik edilmesi gibi yükümlülükleri yerine getirmesi beklenecektir. Yüksek riskli hayvansal ürünlerde de ön bildirim şartı bulunmaktadır. Belge kontrolleri hızla yapılacak olup, yüksek riski ürünlerin fiziki denetimleri ürünün varış noktasında veya başka bir yerleşkede gerçekleştirilecektir.
Nisan 2021’den itibaren,
Tüm hayvansal ürünler (et, kedi-köpek maması, bal, süt ve yumurta ürünleri gibi) ile bitki ve bitkisel ürünlerine ilişkin ön bildirim yapılması ve sağlık belgelerinin tevsiki gerekecektir.
Temmuz 2021’den itibaren,
Tüm ürünlerin dolaşımında, gerekli tüm beyanların yapılması ve vergilerin ithalat noktasında ödenmesi esas olacaktır. Güvenlik ve emniyet beyannameleri uygulamaya konulacak, sağlık ve bitki sağlığı önlemleri çerçevesinde (daha fazla) fiziki denetim ve numune alımı yapılacaktır; hayvan, bitki ve bunlardan üretilen ürünlere ilişkin kontroller Büyük Britanya sınır kontrol noktalarında gerçekleştirilecektir.
Gümrük kontrolleri hakkında detaylı bilgiye https://www.gov.uk/government/news/government-accelerates-border-planning-for-the-end-of-the-transition-period
adresinden ulaşılabilmektedir.
6.2. Türkiye Gümrük Vergileri
BK’dan ithal edilen ürünlere 1 Ocak 2021 sonrasında İthalat Rejimi Kararının 8 No’lu sütununda yer alan diğer ülkeler için uygulanan gümrük vergileri geçerli olacaktır. Ayrıca, BK’dan ülkemize ithal edilecek ürünler, AB üzerinden A.TR Dolaşım belgesi ile gelse dahi ilave gümrük vergisine tabi olacaktır.
6.2.1. Menşe ve Dolaşım Belgeleri
Mevcut durumda, 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı kapsamında, AB ile sanayi ve işlenmiş tarım ürünlerinin ticaretinde serbest dolaşım prensibi kapsamında A.TR Dolaşım Belgesi kullanılmaktadır. Tarım ürünleri ile AKÇT ürünleri ticareti ise serbest ticaret düzenlemeleri çerçevesinde yürütülmekte ve eşyanın menşei EUR.1, EUR-MED Dolaşım Belgesi, Fatura Beyanı veya EUR-MED Fatura Beyanı ile ispat edilmektedir.
BK’nın AB’den anlaşmasız ayrılması halinde, BK, ülkemiz gümrük vergisi uygulamaları açısından üçüncü ülke statüsünde olacak, ticarette bu belgelerin kullanımı mümkün olmayacaktır.
BK, Türkiye’nin ilave gümrük vergisi uygulaması açısından AB ve çapraz menşe kümülasyonu sistemine dahil ülkeler dışında değerlendirilecek olup, bu amaçla ibraz edilen belgelerde BK’nın menşe ülke olarak beyan edilmesi halinde, eşya ilave gümrük vergisine tabi olacaktır.
7. Gümrük Müşavir Derneklerinin 12.11.2020 Tarihli Yazısı
Gümrük Müşavir Dernekleri Ticaret Bakanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğüne 12.11.2020 tarihli bir yazı ile görüş sormuştur.
Yazının konusu Brexit sonrası 2021 yılı ithalatlarında A.TR belgesinin kullanılması ile ilgilidir.
Yazıda; “..11 aylık geçiş sürecinde yeni ticaret anlaşmalarının imzalanamaması durumunda, AB-İngiltere ve İngiltere-Türkiye arasındaki ticaret ilişkileri, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kurallarına tabi olacak, bu kapsamda, Türkiye, AB ülkeleriyle GB çerçevesinde sanayi ürünlerinde uygulanan yüzde 0 (sıfır) gümrük vergisi avantajından (tercihli ticaret avantajı), İngiltere ile olan ikili ticaretinde yararlanamayacaktır.
Üyelerimizce, Gümrük Müşavirliği hizmeti verilen yükümlülerden gelen konuya ilişkin soruların cevaplanmasını teminen, bazı konuların açıklığa kavuşturulması için Derneklerimize başvurular yapılmaktadır.
İngiltere tarafından düzenlenen A.TR Dolaşım Belgelerinin Brexit sonrasında ki hukuki statüsü ve geçerlilik durumu hakkında tereddütler bulunmaktadır. Şöyle ki; aramızdaki ticaretin doğal akışı olarak 31.12.2020 tarihine kadar İngiltere’ den birçok eşya ihracat yapılarak Türkiye’ ye gönderilecektir. Söz konusu eşyaların bazıları, hemen ithal edilmeyerek A.TR Belgesi eşliğinde Gümrüklü antrepolara alınarak, antrepo rejimine tabi tutulacaklardır.
Dolayısıyla 31.12.2020 tarihine kadar A.TR Belgesi eşliğinde ithal edilerek antrepo rejimine tabi tutulmuş eşyalar 01.01.2021 tarihinde ithal edilmesi talep edildiğinde; eğer ve İngiltere-Türkiye arasında yeni ticaret anlaşması imzalanamamış yada 2021 Yılı İthalat Rejimi Kararında Geçici Madde Kapsamında “başlamış işlem “ tahsis edilmemiş olduğu durumda söz konusu A.TR belgeleri geçersiz olabilecek ve AB ülkeleriyle GB çerçevesinde sanayi ürünlerinde uygulanan yüzde 0 gümrük vergisi avantajından (tercihli ticaret avantajı) yararlanılamayacaktır.
Aynı zamanda Gümrük Bilge Sistemi muafiyet kodlarında da gerekli düzenlemelerin 01.01.2021 tarihi itibarı ile yapılması gerekmektedir.
Söz konusu durum hakkında gerekli düzenlemelerin yapılmaması ve olumsuz senaryonun yaşanması halinde ülkemiz sanayicisi açısından planlanmamış ciddi maliyetler ortaya çıkabileceği gibi, Gümrük İşlemleri açısından da belirsizlikler ve gecikmeler yaşanabilecektir.
Bu durumdan Gümrük idareleri ve Gümrük Müşaviri üyelerimizin de etkilenmemesi açısından, sorun olabileceğini öngördüğümüz yukarıda izahına çalıştığımız durumun netleştirilmesi hususunda konunun makamlarınızca değerlendirilerek sonuçlandırılması..”
Hususlarına yer verilmiştir.
Genel Müdürlükçe Dernek Başkanlıklarına bu konuda bir görüş halen verilmemiştir.
8. Ab-İngiltere-Türkiye Gümrük Tarife Çalışması
Birleşik Krallığın Avrupa Birliği’nden ayrılma kararı ve bu kararın getirdiği süreçlerdeki belirsizlik, uluslararası ticaret süreçleri ve bu süreçlerin dijitalleştirilmesini her zamankinden daha da karmaşık hale getirmiştir.
Tüm bu zorluk ve karmaşa içerisinde doğru ve güncel bilgiye basit bir yaklaşımla ulaşabilmek, ihracat ve ithalat işlemleri yoğun olan, bu işlemleri özellikle AB ile Birleşik Krallık nezdinde yürüten her ölçekten Türk işletmesi için özellikle böyle zor bir dönemde büyük önem taşımaktadır.
Tamamen yerli sermaye ile kurulmuş iki Türk şirketi bu soruna çözüm bulabilmek için TARIFF uygulamasını geliştirmiştir.
Hali hazırda gerek BREXIT ve gerekse de artan korumacılık ve buna bağlı ticaret politikası önlemleri ve değişken vergi tür ve oranları ile teknik kontrollerin çeşitliliği nedeni ile özellikle Birleşik Krallık ile ticareti olan işletmelerimizin doğru bilgiye ulaşabilmesi büyük önem taşıyor.
TARIFF Uygulaması ile BREXIT öncesi ve sonrası ticaretini yaptığınız eşyanın hangi tür vergi ve oranlarına tabi olacağını, ne tür kontroller ile yüzleşebileceğiniz, ne şekilde vergi indirimi ve vergi muafiyeti sağlayabileceğiniz ve teknik kontrolleri sorunsuz geçebilmek adına hangi belgelere ihtiyaç duyacağınız gibi temel bilgilere, bir ara yüz üzerinden tek ekranda ulaşabiliyorsunuz.
9. Türkiye ile BK Ticaret Anlaşması İmzalayacak
Ticaret Bakanlığının internet sitesinde yapılan açıklamada, Bretix süreci kapsamında Türkiye ile Birleşik Krallık arasında yeni bir ticaret anlaşması yapılacağı duyurulmuştur.
Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada;"..AB ile İngiltere arasındaki Brexit müzakereleri 14 Kasım 2018 tarihinde neticelenmiş ve Geri Çekilme Anlaşması üzerinde mutabakata varılmış olup, Brexit 31 Ocak 2020’de gerçekleşmiştir.
Brexit tarihi sonrasında Birleşik Krallık’ın AB’den ayrılması ile 31.12.2020 tarihinde sona ermesi öngörülen ‘Geçiş Dönemi’ başlamıştır. Bu süre boyunca Birleşik Krallık, ticaret açısından AB üyesi bir ülke gibi muamele görecek, böylelikle aynı süre içinde ülkemiz için Gümrük Birliği ortağı konumunu koruyacaktır.
Geçiş Dönemi boyunca, AB ve Birleşik Krallık arasında gelecek dönem ilişkilerini şekillendirecek yeni bir Ticaret Anlaşması müzakere edilecektir.Söz konusu müzakerelere paralel olarak ülkemizle Birleşik Krallık arasında bir ikili ticaret anlaşması yapmak üzere, iki ülke arasında kurulmuş olan Ticaret Çalışma Grubu bünyesinde tüm unsurlarıyla, zaten Birleşik Krallık ile birlikte hazırlıkları yapılmış olan bir STA müzakere sürecinin yürütülmesi planlanmaktadır." hususlarına yer verilmiştir.
10. Sonuç ve Değerlendirme
1 Ocak 2021 tarihi itibarı ile yeni bir döneme girecek İngiltere – Avrupa Birliği ve İngiltere-Türkiye dış ticaret süreçlerinin hangi yöne evrileceği büyük merak konusudur.
Aralık ayında Brexit sürecinin sonuna geldik. Sürecin nasıl sonuçlanacağını tahmin etmek pek de kolay değil.
AB ile BK arasında iki türlü ayrılış söz konusu olacaktır. Bunlardan birisi “Anlaşmalı Ayrılık Durumu”, diğeri ise “Anlaşmasız Ayrılık Durumu”dur.
Anlaşmalı Ayrılık Durumunun olacağı yönünde beklentiler bulunmakta ise de pandemideki artan vaka sayıları ülke ekonomilerinin daha da kapanması sonucu durağan hale gelme riski vb. nedenlerle Anlaşmasız Ayrılık Durumunun söz konusu olma olasılığının da göz ardı edilmemesi gerekmektedir.
Başka bir görüşe görede; İngiltere ve AB’de yaşanan olumsuz ekonomik gelişmeler bir anlaşma ile sürecin tamamlanacağına işaret etmektedir.
Ayrılışın hangi durumda gerçekleşeceğini 2020 yılı Aralık ayında görmüş olacağız.
AB ile olan gümrük birliği anlaşmamız nedeniyle anlaşmalı bir ayrılışın bizim açımızdan olumlu sonuç vereceği açıktır.
Anlaşmalı ayrılışta mal ticareti için aynı AB ile aramızda olduğu gibi bir gümrük birliği kurulması ve bizim de dâhil olmamız halinde mevcut durumun korunacağı düşünülmektedir.
Anlaşmasız Ayrılış Durumunun AB ve İngiltere ile bizim için de olumsuz sonuçlar doğuracağı bilinmektedir.
Şayet Anlaşmasız Ayrılış Durumu olursa İngiltere yönünden hem ithalat vergi yükü hem de ithalat gümrükleme maliyetleri ile karşı karşıya kalma durumunda olacağız.
Brexit sürecindeki gelişmeler ihracatımız açısından oldukça önemli. İhracatta önemli paya sahip olan sektörlerimiz olumsuz etkilenecektir.
AB ile BK arasında gerçekleşecek Anlaşmalı veya Anlaşmasız Ayrılık sürecini Türkiye olarak çok iyi takip etmemiz gerekmektedir.
Özellikle İngiltere ile olan dış ticaretimizde ihracat fazlası vermemiz bu ülke ile olan ticari ilişkimizin ne denli önemli olduğunun göstergesidir.
Özellikle Ticaret Bakanlığımız AB ile BK arasındaki Brexit sürecini çok yakından takip etmektedir.
Süreçin Anlaşmasız Ayrılık ile bitmesi olasılığına karşın Türkiye ile BK arasında uygulanacak gümrük vergileri ve düzenlemeleri şimdiden tespit edilerek Bakanlık web sitesinde yayımlanmıştır. Ayrıca sitede Brexit senaryoları kapsamında ticarette tabi olunacak olası teknik mevzuat düzenlemelerine ilişkin bilgiye ve Brexit senaryoları kapsamında ticarette tabi olunacak olası sektörel teknik mevzuat düzenlemelerine ilişkin bilgiye yer verilmiştir.
Bretix süreci kapsamında Türkiye ile Birleşik Krallık arasında ülkemiz çıkarlarına uygun yeni bir ticaret anlaşmasının bir an önce hayata geçirilmesini dileriz.
Kaynakça
- Ticaret Bakanlığı web sitesi
- Dışişleri Bakanlığı web sitesi
- Dernek Başkanlıklarının 12.11.2020 tarihli yazısı
- https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/genel