Gümrük Müşaviri

23.11.2023

Gümrük Otoritesinin 70 Yaşına Gelmiş Gümrük Müşaviri, Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri ve Gümrük Müşavir Yardımcısına Bakışı

Özet

Mali müşavirlik, avukatlık, doktorluk ve mühendislik gibi diğer kariyer mesleklerde mesleki faaliyetin devamı için belli bir yaşa gelenlerden tam teşekküllü resmi sağlık kurullarından alınacak sağlık kurulu raporu istenmemesine karşın doğrudan ve dolaylı temsilcilerden 70 yaşını dolduranlardan rapor istenilmesi bu makalemizin konusunu oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan temsil, dolaylı temsil, gümrük müşaviri, yetkilendirilmiş gümrük müşaviri, gümrük müşavir yardımcısı, sağlık kurulu raporu, çalışma özgürlüğü

1. Giriş

4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 227 ve 228. maddelerinde gümrük müşaviri/gümrük müşavir yardımcısı olabilecek kişilerin "Taksirli suçlar hariç olmak üzere; affa uğramış olsalar dahi, ağır hapis veya beş yıldan fazla hapis ya da kaçakçılık, zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas, yalan yere şahadet, suç tasnii, iftira gibi yüz kızartıcı suçlar ile resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma veya devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs suçlarından dolayı hüküm giymiş bulunmamaları " gerekmektedir.

Yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri, gümrük müşavirleri, gümrük müşavir yardımcıları ve stajyerler ile özel hukuk tüzel kişilerinin doğrudan temsil yoluyla gümrük idarelerinde iş takibi yapacak personelinin Gümrük Kanununun 227/1-(d) maddesinde belirtilen suçlardan dolayı hüküm giyip giymediklerine yönelik adli sicil kayıtlarının dosyalarında mevcut olup olmadığının kontrolü ile adli sicil kaydı olmayanların kayıtlı bulundukları dernek aracılığıyla Bölge Müdürlüklerine intikalinin sağlanması, özel hukuk tüzel kişilerinin doğrudan temsilcilerinin firma dosyalarının bulunduğu gümrük idarelerine ibraz etmeleri, gümrük idarelerince de ivedilikle Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğüne gönderilmesi gerekmektedir.

Ancak Gümrük Otoritesi belli bir yaşa gelen doğrudan ve dolaylı temsilcilerin mesleğin devamı halinde sağlık yönünden Gümrük Kanunu’nda belirtilen faaliyetlerde bulunmaları konusunda Gümrük Kanunu’nda düzenleme yapmanın ötesinde çıkardığı bir Genelge ile bu konuyu düzenleme gereği duymuştur. Makalemizin ilerleyen maddelerinde bu konu irdelenecektir.

2. Gümrük Kanunu’nun 225/2’nci Maddesi

Gümrüklerde İş Takibi ve Gümrük Müşavirleri başlıklı madde 225 uyarınca; ‘’Eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin faaliyetler, 5 inci madde hükümleri çerçevesinde, sahipleri ile bunların adına hareket edenler tarafından doğrudan temsil yoluyla veya gümrük müşavirleri tarafından dolaylı temsil yoluyla takip edilir ve sonuçlandırılır. Gerçek kişinin doğrudan temsil yoluyla iş takibi, geçerli vekaletnameye istinaden ticari miktar ve mahiyet arz etmeyen eşyanın ve özel kullanıma mahsus taşıt araçlarının gümrük işlemleri ile ilgili olarak mümkündür. Posta yolu ve hızlı kargo taşımacılığı kapsamında gelen ya da gönderilen, miktarı ve değeri belirlenecek eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması faaliyetlerinin takip edilip sonuçlandırılmasında, posta idaresi ya da hızlı kargo taşımacılığı yapan şirketler dolaylı temsilci olarak yetkili kılınabilir. Devlet, belediye, il özel idareleri ve diğer kamu tüzel kişilerinin amir ve memurları, özel hukuk tüzel kişilerinin kendilerini temsile yetkili personeli, tüm gümrük işlemlerini doğrudan temsil yoluyla takip edebilirler. Özel hukuk tüzel kişilerinin doğrudan temsil yoluyla gümrük idarelerinde iş takibi yapacak personeli için 227’nci maddenin birinci fıkrasının (g) ve (h) dışındaki bentlerinde sayılan şartlar aranır.

Kara, deniz ve hava yolu işletmeleri ile nakliyeci kuruluş temsilcileri, taşıdıkları eşyanın sadece transit işlemlerini doğrudan temsil yoluyla takip edebilirler. Doğrudan veya dolaylı temsilcilerin bu Kanunda öngörülen faaliyetlerini yapmalarına engel hastalığının bulunmaması gerekir. Tereddüt edilmesi halinde, Müsteşarlık tarafından tam teşekküllü resmi sağlık kurumlarından sağlık raporu talep edilebilir.’’

225’inci maddenin yukarıdaki 2. bent 3. paragrafında; ‘’doğrudan veya dolaylı temsilcilerin bu kanunda öngörülen faaliyetlerini yapmalarına engel hastalığının bulunmaması gerekir. Tereddüt edilmesi halinde Müsteşarlık tarafından tam teşekküllü resmi sağlık kurumlarından sağlık raporu talep edilebilir.’’ hükmü yer almaktadır. Bu madde gayet açıktır. Sağlık Raporu alınması tereddüt hasıl olması haline ve her defasında alınmasını şarta bağlamaksızın Gümrük Otoritesinin tercihine bırakmıştır.

3. Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2013/37 Sayılı Genelgesi

Gümrükler Genel Müdürlüğü 06.08.2013 tarihinde Sağlık Kurulu Raporları ve Adli Sicil Kayıtları konulu 2013/37 sayılı bir Genelge çıkarmıştır.

Bu Genelgede; “...4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 5911 sayılı Kanunun ile değişik 225/2’nci maddesi "Doğrudan ve dolaylı temsilcilerin bu Kanunda öngörülen faaliyetlerini yapmalarına engel hastalığının bulunmaması gerekir. Tereddüt edilmesi halinde, Müsteşarlık tarafından tam teşekküllü resmi sağlık kurumlarından sağlık raporu talep edilebilir." hükmü yer almaktadır.

‘’Doğrudan temsilciler, yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri, gümrük müşavirleri ile gümrük müşavir yardımcılarından, takvim yılı başı itibarıyla (01 Ocak) 70 yaşını dolduranların, vücut ve akıl sağlığı yönünden gümrük işlemlerinde doğrudan veya dolaylı temsilci olarak çalışmalarında sakınca bulunmadığına ilişkin, tam teşekküllü resmi sağlık kurumlarından alacakları sağlık kurulu raporunu, doğrudan temsilcilerin firma dosyalarının bulunduğu gümrük idarelerine, yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri, gümrük müşavirleri ile gümrük müşavir yardımcılarının ise bağlı bulundukları Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğüne Mart ayı sonuna kadar ibraz etmeleri ve söz konusu sağlık kurulu raporlarını her üç yılda bir yenilemeleri...” hususlarına yer verilmiştir.

Gümrük Müşavirleri için "Sağlık Kurulu Raporları ve Adli Sicil Kayıtları" ile ilgili 2013/37 sayılı bu Genelgeyle 65 olan yaş sınırı 70 olarak değiştirilmiştir.

Ancak önemli olan çıkarılan bu Genelge ile Kanunun 225’inci maddesindeki hükmün önüne geçilmiş olduğu görülmektedir.

4. Gümrük Yönetmeliğindeki 30.12.2021 Tarihli Değişiklik

30 Aralık 2021 Tarihli ve 31705 Sayılı Resmî Gazetede yayımlana Yönetmelik değişikliği ile Gümrük Yönetmeliğinin Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmıştır.

Buna göre: Yönetmeliğin 576’ncı maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendinde yer alan “Altmış beş” ibaresi “Yetmiş” olarak değiştirilmiştir.

Böylece 65 yaşına kadar yapılabilen Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Mesleği (YGM) 70-yaşına kadar yapılabilmesinin önü açılmıştır.

Bununla birlikte YGM’ler her ne kadar kamusal görev ifa etmekteyse de statüleri gereği esasen Gümrük Müşaviri olmaları hasebiyle yaş konusunda Dolaylı Temsil suretiyle çalışan Gümrük Müşavirlerindeki düzenlemeye tabidir.

5. İstanbul Gümrük Müşavirleri Derneği’nin 19.02.2014 Tarihli Duyurusu

İGMD’in Duyurusunda; “...İstanbul Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğünden derneğimize gelen yazıda; 01/01/1944 tarihinden önce doğan ve 01/01/2014 tarihi itibariyle 70 yaş ve üzerinde olan dolaylı temsilcilerin, sağlık kurulu raporlarını dilekçe ekinde Bölge Müdürlüğümüze Mart Ayı sonuna kadar teslim etmeleri, aksi halde kullanıcı kodlarına bloke konularak gümrük idarelerinde iş takip etmelerinin engelleneceğini, söz konusu raporların her 3 yılda bir yenilenmesi gerektiğinden, 2012 ve 2013 yıllarında sağlık kurulu raporunu Bölge Müdürlüğümüze ibraz eden temsilcilerin yeni bir bildirimde bulunmalarına gerek olmadığı…’’ hususlarına değinilmiştir. ‘’Bu itibarla, 70 yaş ve üzerinde olan üyelerimizin, tam teşekküllü resmi sağlık kurumlarından alacakları sağlık kurulu raporlarını dilekçe ekinde Bölge Müdürlüğümüze Mart Ayı sonuna kadar teslim etmeleri gerekmektedir.’’ denilmektedir.

Bu yazıda dikkat çeken husus ise sağlık kurulu raporlarını dilekçe ekinde Bölge Müdürlüğüne belirlenen tarihte teslim etmeyenlerin BİLGE kullanıcı kodlarına bloke konularak, gümrük idarelerinde iş takip etmelerinin engelleneceği hususudur.

6. Gümrükler Genel Müdürlüğünün 22.12.2021 Tarihli Yazısı

Genel Müdürlüğün bu yazısında; ‘’... 2013/37 sayılı Genelge gereği her yıl mart ayı içerisinde ibrazı gereken sağlık kurulu raporlarının ibraz sürelerinin Coronavirüs (Covid-19) salgını nedeni 31.12.2021 tarihine kadar ertelendiği belirtildiği, Coronavirüs (Covid-19) salgını kapsamında bu aşamada yeni bir süre uzatımı yapılmayacak olup, Bakanlığımızca pandemi ile mücadele sürecinde yapılan ertelemeler nedeni ile aranmayan sağlık kurulu raporlarının en geç 31.01.2022 tarihi itibarı ile ilgili idarelere ibrazı gerekmektedir...” hususları kayıtlıdır.

7. Gümrükler Genel Müdürlüğünün 02.06.2022 Tarihli Yazısı

Genel Müdürlük bu yazısında ise;”...Bakanlığımıza intikal eden bilgilerden sağlık kuruluşlarında yaşanan yoğunluk dolayısı ile sağlık kurulu raporlarının temin edilemediği, bu nedenle de öngörülen süre içerisinde raporların ibraz edilemediği anlaşılmıştır.

Gümrük işlemlerinde yaşanabilecek aksaklıkların önüne geçilebilmesini teminen; mezkûr Genelge uyarınca doğrudan temsilciler, gümrük müşavirleri ile gümrük müşavir yardımcılarınca ibrazı gereken sağlık kurulu raporlarının ibraz süresinin 30.06.2022 tarihine kadar son kez uzatılması uygun bulunmuştur. Diğer yandan 30.06.2022 tarihi itibari ile ilgili sağlık kurumuna başvuru yapmış olup, bu durumu belgelendiren kişilerin sağlık kurulunca yapılan değerlendirmelerinin devam ediyor olması halinde ise en geç 14.07.2022 tarihine kadar gümrük idarelerinde iş takibi yapmaları mümkün bulunmaktadır. Bu tarihe kadar sağlık kurulu raporunu ibraz etmeyen kişilerin gümrük idarelerinde iş takibi yapmalarına izin verilmemesi gerekmektedir...” hususlarına yer vermiştir.

8. Diğer Kariyer Mesleklerindeki Uygulama

3568 sayılı Serbest Muhasebeci, Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununda Serbest Muhasebeci, Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlik unvanını kazananların hangi yaşa gelseler bile mesleki faaliyetlerine devam etmeleri için sağlık kurulu raporu isteneceğine dair hüküm yer almamaktadır.

1136 Sayılı Avukatlık Kanunu’na göre daha erken bir yaşta emeklilik hakkını kazanmış veya mesleğinden erken ayrılmış olanların yanında 65 yaş sınırını doldurarak emekli olanlar dahi hiçbir kısıtlamaya tabi olmaksızın Avukat olabilirler. Avukatlarda çalışma yönünden bir yaş sınırı bulunmamaktadır. 70, 80 yaşında bile olsa Avukatlar çalışabilmekte ve bu yaşa gelmiş Avukatlardan faaliyetlerine devam için Sağlık Kurulu Raporu istenmemektedir. Özel hastanelerde ya da kamu alanındaki sağlık kurumlarında çalışan doktorlar kanunların koyduğu bazı kriterlere göre emekli olmaktadır. Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarına ait sağlık kurum ve kuruluşlarında görev yapan doktorlar ve uzman doktorlar ile 24 Kasım 2004 tarihli ve 5258 sayılı Aile Hekimliği Kanunu hükümlerine göre istihdam edilen aile hekimleri her yıl bakanlıkça uygun görülmek şartıyla yetmiş iki (72) yaşına kadar çalışabilmektedir. Ancak Hekimler özel sağlık kuruluşunda İş Kanunu’na tabi olarak çalışmaktadır. İş Kanunu’nda ise 65 yaşından sonra çalışmak yasaklanmamıştır. 72 yaşında emekli olan Doktorlardan faaliyetlerine devam için sağlık kurulu raporu talep edilmemektedir. Anlaşılacağı üzere diğer kariyer mesleklerinde mesleğin devamı için sağlık kurulu raporunun çıkarılarak, yetkili makama ibraz mecburiyeti bulunmamaktadır.

9. Anayasadaki Çalışma Özgürlüğü

2709 sayılı 18.10.1982 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının çalışma hakkı ile ilgili 49. maddesinde; Çalışma hakkı ve ödevi başlığında madde 49, ‘’Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları ve işsizleri korumak, çalışmayı desteklemek, işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak ve çalışma barışını sağlamak için gerekli tedbirleri alır.’’ hükümleri vardır. Buna göre çalışma özgürlüğü düzenlenmiş kamuya çalışma hakkı önündeki engelleri kaldırma yükümlülüğü getirilmiştir.

70 yaşını dolduran GM, YGM ve GMY’dan sağlık raporu istenilmesi ve bu raporun verilmemesi halinde mesleki faaliyetten alıkonulması Anayasanın bu hükmüne de aykırılık teşkil etmektedir.

10. Sonuç ve Değerlendirme

Mali müşavirlik, Avukatlık, Doktorluk ve Mühendislik gibi diğer kariyer mesleklerde mesleki faaliyetin devamı için belli bir yaşa gelenlerden tam teşekküllü resmi sağlık kurullarından alınacak sağlık kurulu raporu istenmemesine karşın doğrudan ve dolaylı temsilcilerden 70 yaşını dolduranlardan rapor istenmektedir. 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 225’inci maddesinin 2’nci bent 3’üncü paragrafında; “Doğrudan ve Dolaylı Temsilcilerin bu kanunda öngörülen faaliyetlerini yapmalarına engel hastalığının bulunmaması gerekir. Tereddüt edilmesi halinde, Müsteşarlık tarafından tam teşekküllü resmi sağlık kurumlarından sağlık raporu talep edilebilir.” denilerek bir düzenleme yapılmıştır. Söz konusu kanun maddesi, gayet açık olup, rapor alınmasını tereddüt hasıl olması halinde ve her defasında alınmasını şarta bağlamaksızın, gümrük otoritesinin tercihine bırakmıştır. Mesleğini icra eden özellikle yaşı ilerlemiş Gümrük Müşavirlerinden gelen vaki taleplerden benzer Meslek gruplarının hiçbirinde bulunmayan uygulamanın fazlasıyla Müşavirleri zorlamakta olduğu ve maddi, manevi külfeti ile sızlanmalara neden olmaktadır. Gümrük İdareleri talep halinde, Gümrük Müşaviri, Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri ve Gümrük Müşavir Yardımcıları işlemleri için ya da ilgili Makamın davet etmesi halinde Gümrük İdareleri ve Bölge Müdürlüklerinde yüz yüze görüşme sağlamaktadırlar. Kanun maddesine bağlı olarak çıkarılan 2013/37 sayılı Genelge ve buna bağlı yazılarda; her üç yılda bir 70 yaşını dolduran Gümrük Müşaviri, Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri ve Gümrük Müşavir Yardımcılarının vücut ve akıl sağlığı yönünden, doğrudan ve dolaylı temsilci olarak çalışmalarında sakınca bulunmadığına dair tam teşekküllü resmi sağlık kurullarından alacakları raporları; doğrudan temsil halinde firma dosyalarının bulunduğu gümrük idarelerine, dolaylı temsil halinde ise bağlı bulundukları Bölge Müdürlüklerine Mart ayı sonuna kadar ibraz etmeleri zorunlu tutulmuştur. Mesleki faaliyetin devamı için diğer mesleklerde bila istisna böyle bir uygulamanın söz konusu olmadığı anlaşılmaktadır.

Düzenlenen Genelge ile Kanunun 225’inci maddesindeki hükmün önüne geçilmiştir.

Anayasa'nın 49’uncu maddesi ile “Çalışma Özgürlüğü” düzenleme altına alınarak kamuya, çalışma özgürlüğü önündeki engelleri kaldırma yükümlülüğü getirilmiştir.

Anayasaya ve yasaya aykırı bir şekilde çalışma özgürlüğünü daraltan mahiyetteki uygulama yapılması Anayasa ve yukarıda zikredilen yasanın amir hükmüne de aykırıdır. Gelinen bu noktada;

- Gümrük Müşaviri, Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri ve Gümrük Müşavir Yardımcıları hakkında yürütülen bu uygulamanın kaldırılmasının,

- Gümrük Otoritesince bu kabul görmez ise bu uygulamanın tereddüt halinde devreye alınmasının yerinde ve doğru bir uygulama olacağının,

- Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2013/37 Sayılı Genelgesinin Gümrük Kanunu’nun 225/2 nci maddesi hükmü ışığında yeniden gözden geçirilmesinin,

- 225/2 nci maddede geçen “tereddüt halinde” ibaresinin ne ifade ettiğinin ve hangi halleri kapsayacağının düzenlenmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

Kaynakça

- 4458 Sayılı Gümrük Kanunu

- Gümrük Yönetmeliğindeki 30.12.2021 Tarihli Değişiklik.

- Gümrük Kanunu 225, 227 ve 228’inci maddeler

- İGMD’in 19.02.2014 Tarihli Duyurusu

- Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2013/37 Sayılı Genelgesi

- Gümrükler Genel Müdürlüğünün 22.12.2021 Tarihli Yazısı

- Gümrükler Genel Müdürlüğünün 02.06.2022 Tarihli Yazısı

- 3568 sayılı SM, MM ve YMM Kanunu

- 1136 Sayılı Avukatlık Kanunu

Diğer Makale Yazıları

08.10.2019