Gümrük İdarelerinde Beyan Edilen İskontoların Dikkate Alınmayarak Ceza Uygulanması
1. Giriş
Dış ticaret işlemlerinde, dış ticarete konu eşyanın kıymeti önemli bir unsurdur. Bu önem, eşyanın kıymetinin gümrük vergilerinin(KDV dahil) hesaplanmasına esas teşkil eden matrah içerisindeki payından kaynaklanmaktadır.
Eşyanın kıymeti bu kadar önemli olduğunda da kıymete etki eden unsurlar kendiliğinden ön plana çıkmaktadır. Bu konuda üzerinde özelikle durulması gereken unsurlardan en önemlileri ticari iskontolardır.
İskontolar, dış ticarete konu eşyanın satışına ilişkin olarak alıcı ve satıcı arasındaki nihai anlaşmada hassas ve önemli bir etkendir. Bunun nedeni, satıcının, belirli bazı koşulların gerçekleşmiş olması halinde, anılan eşyanın satış fiyatından alıcı lehine yaptığı bir indirimin söz konusu olmasıdır.
İskonto’nun, dış ticarete konu eşyanın satış fiyatı üzerinden alıcı lehine yapılan bir indirim olması ve ithal eşyasının gümrük kıymetinin de, ilgili gümrük vergilerinin hesaplanmasında esas unsur olması hususları dikkate alındığında konunun gümrük işlemleri açısından önemi de kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.
2. 2001/38 Sayılı ve 14.11.2001 Tarihli Genelge
İskonto tutarlarının gümrük kıymetine ilave edilip edilmeyeceği konusunda birtakım tereddütler ile idare ve yükümlüler arasında davalar var iken Gümrükler Genel Müdürlüğü 2001 yılında sadece İskonto konulu özel bir genelge çıkarmıştır.
2001/38 sayılı ve 14.11.2001 tarihli genelgede peşin ödeme ve miktar iskontolarına yer verilmiştir.
Genelgede;
“1-. 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 24 üncü maddesine göre ithal eşyasının gümrük kıymeti eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli, Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta, Gümrük Kanunu’nun 27 ve 28 inci maddelerine göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır.
Fiilen ödenen veya ödenecek fiyat, ithal eşyası için alıcının satıcıya veya satıcı yararına yaptığı veya yapması gereken ödemelerin toplamıdır. Bu kapsamda, gerekli koşullara uygunluk sağlayan iskontoların satış bedeli yöntemine göre gümrük kıymetinin tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.
2. Satış bedeli yöntemine göre ithal eşyasının gümrük kıymetinin tespitinde dikkate alınacak iskontolar "peşin ödeme iskontosu" ve "miktar iskontosu"dur.
Bu konuda, öncelikle yapılan iskontonun peşin ödeme veya miktar iskontosu tanımına girip girmediği, bu çerçevede gerekli koşulları taşıyıp taşımadığı hususlarının incelenmesi gerekmektedir. Bu inceleme sırasında iskonto oranları da gözönünde bulundurulmalıdır.
a) Satışa konu eşyanın sevk edilmesinden önce alıcı tarafından eşya bedelinin ödenmesi uluslararası ticarette "peşin ödeme" olarak tanımlanmaktadır.
"Peşin ödeme iskontosu" ise mal bedelinin peşin ödenmesi nedeniyle alıcıya tanınan bir fiyat indirimidir.
Dolayısıyla, peşin ödeme iskontosu yapıldığı belirtilen işlemlerde, öncelikle ödeme şeklinin ne olduğu araştırılmalı, ithal eşyasının gümrüğe beyanından önce peşin ödeme iskontosunun yapıldığı ve buna göre mal bedeline ilişkin ödemenin de gerçekleştirilmiş bulunduğu tespit edilmelidir.
Ayrıca peşin ödeme iskontosunun ticarette "mutat iskonto" olarak kabul edilen oranlarda ve satıcının bulunduğu ülkede benzeri ticari muamelelerde uygulanan oranlara yakın olması gerekmektedir.
b) "Miktar iskontosu," satıcının alıcıya, belli bir dönem içinde satın aldığı miktara göre fiyattan yaptığı indirimdir. Miktar iskontosu yalnızca satıcının satılan eşya miktarına bağlı olarak önceden belirlenen bir ödeme planına göre fiyat uygulandığı durumlarda söz konusudur.
Bu iskontonun da ticarette mutat olarak kabul edilen oranlarda bulunması ve aynı miktarda mal alan tüm alıcılara uygulanması gerekmektedir.
3. 1 ve 2 nci maddelerde belirtilen koşulları taşımayan, alıcı ile satıcının kişisel ilişkilerinden kaynaklanan özel iskontolar ile mutat olmayan miktardaki iskontolar eşyanın gümrük kıymetini azaltıcı bir unsur olarak kabul edilmez...”
hususlarına yer verilmiştir.
3. Eşyanın Gümrük Kıymeti
4458 sayılı Kanunu’nun 24. maddesine göre ithal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli, Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta 27 ve 28. maddelere göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır.
Fiilen ödenen veya ödenecek fiyat, ithal eşyası için alıcının, satıcıya veya satıcı yararına yaptığı veya yapması gereken ödemelerin toplamıdır. Bu fiyat, ithal eşyasının satış koşulu olarak, alıcının satıcıya veya satıcının bir yükümlülüğünü karşılamak üzere üçüncü bir kişiye yaptığı veya yapacağı tüm ödemeleri kapsar. 24. madde hükümlerine göre gümrük kıymeti belirlenirken, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına 27. maddede belirtilen ilaveler yapılır.
Gümrük Kanunu’nun 24. maddesi hükümlerine göre belirlenemeyen gümrük kıymeti, Kanun’un 25. maddesinde belirtilen diğer yöntemlerin sırasıyla uygulanması suretiyle belirlenir. 25.madde hükümlerine göre belirlenemeyen gümrük kıymeti, Kanun’un 26. maddesinde belirtilen hükümlere göre belirlenir. 24, 25 ve 26. madde hükümlerine göre belirlenemeyen ithal eşyasının gümrük kıymeti ise, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT)’ın VII’ncı Maddesi, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII. Maddesinin Uygu-
lanmasına İlişkin Anlaşma, Bu Anlaşmaya göre oluşturulan Gümrük Kıymeti Teknik Komitesi’nin Kararları, Gümrük Kıymeti Yorum Notları, Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliği’nin eşyanın gümrük kıymetine ilişkin diğer hükümleri ile bu hükümlere uygun prensip ve yöntemlerle ve Türkiye’de mevcut veriler esas alınarak belirlenir.
4. Peşin Ödeme İskontosu
Dış ticarete konu eşya bedelinin, eşyanın sevkinden önce alıcı tarafından ödenmiş olmasını “Peşin Ödeme” olarak tanımlayabiliriz. Nitekim, peşin ödeme iskontosu da, mal bedelinin peşin ödenmesi nedeniyle alıcıya uygulanan bir indirimdir.
Peşin ödeme iskontosunun, eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde dikkate alınması ve gümrük vergilerinin hesaplanmasına esas teşkil eden matrah içerisinde değerlendirilmemesi için aşağıda belirtilen koşulların varlığı şart ve gereklidir.
- Peşin ödeme iskontosu, ithal eşyasının gümrüğe beyanından önce yapılmış olmalıdır.
- -İskonto faturada yer almalıdır.
- Mal bedeli, eşyanın sevkinden önce ödenmiş olmalıdır.
- Peşin ödeme iskontosu, mutat ve satıcının bulunduğu ülkede benzeri ticari işlemlerde uygulanan oranlarda olmalıdır.
- İskonto, alıcı ile satıcı arasındaki özel ilişkilerden kaynaklanmış olmamalıdır.
5. Miktar İskontosu
Satıcının, alıcıya, belli bir dönem içinde satın aldığı miktara göre eşya fiyatından yaptığı indirim olarak tanımlayabileceğimiz “Miktar İskontosu”, gümrük işlemleri çerçevesinde, satıcının satılan eşya miktarına bağlı olarak, basamaklı bir şekilde belirlediği satış planına uygun olarak alıcıya uyguladığı bir indirim olmalıdır.
- Miktar iskontosunun eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde dikkate alınması ve gümrük vergilerinin hesaplanmasına esas teşkil eden matrah içerisinde değerlendirilmemesi diğer bir ifade ile gümrük kıymetine dahil edilmemesi için aşağıda yazılı koşulların varlığı gerekmektedir.
- -İskonto faturada yer almalıdır.
- İskonto ticarette mutat kabul edilen oranlar içinde olmalıdır.
- Miktar iskontosu aynı miktarda mal alan bütün alıcılara uygulanabilir olmalıdır.
- İskonto alıcı ile satıcı arasındaki özel ilişkilerden kaynaklanmamış olmalıdır.
- -Satıcı satılan eşya miktarına bağlı olarak belli bir şemaya göre fiyat uygulamalıdır.
Dikkate alınması gereken diğer bir konu da, söz konusu iskontonun ithalattan önce yapılmış olması gereğidir.
6. İskontoların Katma Değer Vergisi Yönünden Durumu
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 25. maddesine göre; aşağıda belirtilen unsurlar KDV’nin matrahına dâhil değildir. 3065 sayılı Kanun’un 25/a.maddesi ile teslim ve hizmet işlemlerine ilişkin olarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen ticari teamüllere uygun miktardaki iskontoların, KDV matrahına dâhil olmadığı hükme bağlanmıştır.
Buna göre, faturanın düzenlenmesini gerekli kılan mal teslimi veya hizmet ifasına bağlı olarak yapılan iskonto, aynı faturada yer alması ve ticari teamüllere uygun miktarda olması şartlarına bağlı olarak KDV matrahına dahil edilmez.
İskontoların KDV matrahına dâhil edilmemesi için aşağıdaki şartların bulunması gerekmektedir:
1) Söz konusu iskontolar mal teslimi veya hizmet ifasının gerçekleştirildiği tarihte yapılmış ve fatura veya benzeri vesikalarda gösterilmiş olmalıdır.
2) İskontolar ticari teamüllere uygun miktarda olmalıdır.
Bu iki şartın bir arada bulunmaması halinde iskontoların matrahtan indirilmesine imkân bulunmamakta, yani KDV tahsili gerekmektedir. İskontoların KDV matrahına dahil edilmemesi için mutlak
suretle, mal teslimi ve hizmet ifasına ilişkin olarak düzenlenen fatura veya benzeri belgelerde ayrıca gösterilmesi gerekir. Vergiyi doğuran işleme (mal teslimi ve hizmet ifası) ilişkin olarak düzenlenen fatura veya benzeri belgelerde gösterilmeyip, sonradan ya da yılsonlarında bazı şartların gerçekleşmesine bağlı olarak (örneğin belli bir cironun aşılması, bedelin vadeden önce ödenmesi vb.) yapılan veyahut ticari teamülleri aşan bir miktarda iskonto yapılması hallerinde, bu iskontoların KDV matrahından indirilmesi mümkün değildir.
6.1. Ayni İskontolar
Uygulamada ayni iskontolar; bedelsiz mal/eşya verilmesi ve bedelden indirim olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilmektedir.
6.1.1. Bedelsiz Mal/Eşya Verilmesi Şeklinde Gerçekleştirilen Ayni İskontolar
Doğrudan bedelsiz mal/eşya verilmesi suretiyle yapılan ayni iskontolar KDV’ye tabi bulunmaktadır. Bedelsiz mal verilmesi şeklinde gerçekleştirilen ayni iskontolar, fatura veya benzeri belgelerde ayrıca gösterilse dahi, KDV Kanunu’nun 3/a maddesine göre vergiye tabidir. Bu şekilde gerçekleştirilen ayni iskontolarda verginin, bedelsiz verilen mal da dahil toplam/kümülatif bedel üzerinden hesaplanması gerekir.
6.1.2. Bedelden İndirim Şeklinde Gerçekleştirilen Ayni İskontolar
Doğrudan bedelsiz mal verilmesi şeklinde değil, bedelsiz verilecek malın bedelinin satış bedelinden indirilmesi şeklinde gerçekleştirilen ayni iskontolar, faturada ayrıca gösterilmeleri ve ticari teamüllere uygun miktarda olmaları şartıyla KDV matrahına dahil olmayacaktır.
6.2. Bedeli Bir Tarifeye Göre veya Serbest Meslek Faaliyetleri İçin İlgili Meslek Teşekküllerince Tespit Edilmiş Bir Tarifeye Göre Belirlenen Hizmet Bedellerine Uygulanan İskontolar
![]()
Bedeli bir tarifeye göre tespit edilen veya serbest meslek faaliyetleri için ilgili meslek teşekküllerince tespit edilmiş bir tarife varsa, hizmetin bedeli, bu tarifede gösterilen ücretten düşük olamaz. Yani tespit edilen tarife ücreti üzerinden iskonto düşülemez (KDV matrahı, tespit edilen tarife ücretinden az olamaz).
6.3. Küsurat Giderme Amacıyla Yapılan İskontolar
Taraflar (mükellefler), fatura bedeli ve KDV’nin küsüratsız olmasını sağlayabilmek için, küsüratı giderecek miktarda indirimde bulunabilirler. Bu şekilde yapılacak bir iskontonun KDV matrahından düşülebilmesi için iskontonun faturada ayrıca gösterilmesi ve ticari teamüllere uygun olması gerekmektedir. Küsüratı giderici iskontonun, KDV hesaplandıktan sonra, vergi dahil toplam bedelden indirim suretiyle gerçekleştirilmesi KDV Kanunu’nun 25. maddesine uygun değildir. Bu nedenle, iskonto tutarının, küsüratı önleyecek şekilde belirlenerek KDV hariç satış bedelinden indirilmesi ve KDV’nin bu şekilde tespit edilecek bedel üzerinden hesaplanması gerekir.
6.4. Belli Bir Dönem Sonunda veya Ciro Aşıldığında Yapılan İskontolar
Hazine ve Maliye Bakanlığı, mal ve hizmet ithalatları nedeniyle yurt dışında yerleşik satıcı firmalar tarafından Türkiye’deki alıcı firmalara ciro primi (iskontosu) adı altında yapılan ödemeleri -(ki bu ödemeler genellikle fiyat indirimi şeklinde gerçekleşmekte)- Katma Değer Vergisi’ne tabi tutmaktadır.
Bu tür iskontolar doğrudan satılan malla ilgili değildir. Burada söz konusu olan iskonto, firmanın yaptığı ek bir çalışmanın ya da çabanın sonucu olarak doğmaktadır. Dolayısıyla yapılan iş, satıcı firmaya verilen bir hizmettir. Satıcı firma ile alıcı firma arasında düzenlenen yazılı veya sözlü bir sözleşmeye göre, alıcı firma sözleşmenin hükümlerine uygun olarak belli bir çabayı göstermiştir ki, (belli bir hizmeti vermiştir ki) ek ödemeye yani iskontoya hak kazanmıştır.
Danıştay 11.Dairesi’nin 15.05.1996 tarihli Kararında özetle: “Yıl sonunda yapılan iskontolar, mal ve hizmet satışı ile ilgili olmayıp, teşvik amacıyla yapıldığından, KDV’ye tabi olmayacaktır” denilmektedir.
7. İskontolarda Şüphe Hasıl Olduğunda Uygunluk Araştırması Yapılması
2001/38 sayılı ve 14.11.2001 tarihli genelgede ayrıca;
Yükümlü tarafından ibraz edilen belgelerde gösterilen iskontoların kabul edilebilirliği konusunda şüphe hasıl olduğunda 2000/13 sayılı 8.2.2000 tarihli Genelgede belirtilen esaslar çerçevesinde yükümlüden ek bilgi ve belge istenilerek, uygunluk araştırması yapılacaktır denilmektedir.
Yapılan incelememizde 2000/13 sayılı Genelge’nin 2006 yılında 6 sayılı genelge ile yürürlükten kaldırılmış olduğu, 2006/6 sayılı genelgenin ise 2012 yılında 1 sayılı genelge yürürlükten kaldırılmış bulunduğu ve en nihayet 2012/1 sayılı genelgenin 1 nci ve 8 nci maddeleri ile Ek-3 ün yürürlükten 2012/29 sayılı genelgesiyle kaldırılmış olduğu anlaşılmıştır.
8. 2012/1 Sayılı ve 16.02.2012 Tarihli Genelge
AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğünün 2012/1 sayılı ve 16.02.2012 tarihli genelgesi yurt dışı taleplerin nasıl yapılacağına ilişkindir.
Halen iskonto ile ilgili olarak 16.02.2012 tarihli ve 2012/1 sayılı genelge (1 nci ve 8 nci maddeleri ile Ek-3 yürürlükten kalkmış) yürürlükte görülmektedir.
Yurt dışı bilgi talebi konulu bu genelge incelendiğinde artık iskonto ile ilgili özel bir genelge olmaktan çok kıymet tereddütlerinde yurt dışı sorgularının yapılma şekil ve şartlarının yer aldığı görülecektir.
9. 2012/29 Sayılı Kıymet Genelgesi
Bu Genelge Kıymet araştırmasının nasıl ve ne şekilde yapılacağını açıklayan önemli bir Genelgedir.
Genelge’deki konular şu şekilde sıralanabilir.
9.1. Gümrük Kıymetinin Araştırılması
Gümrük Yönetmeliğinin 44 üncü maddesinin beşinci fıkrası uyarınca, beyan edilen gümrük kıymetinin gerçekliği veya doğruluğu konusunda şüpheye düşülmesi halinde, gümrük idarelerince yükümlülerden ilave bilgi ve belge talep edilmesi de dahil olmak üzere, konunun incelenmesi ve araştırılması neticesinde şüpheye sebebiyet veren hususlar giderilmediği takdirde eşyanın gümrük kıymeti satış bedeli yöntemine göre tespit edilemeyecektir. Bu durumda, ithal eşyasının beyan edilen kıymetinin gerçeklik ve doğruluğunun tespit edilebilmesi için aşağıda belirtilen koşulların karşılanması durumunda yurt dışı kıymet araştırmasına gidilebilecektir.
9.2. Kıymet Araştırmasına Yönelik Ön İnceleme Yapılması
Bu kapsamda ilk olarak, gümrük kıymeti araştırılacak eşya ile ilgili aynı veya benzer eşyanın gümrük kıymeti tespit edilecektir. Aynı veya benzer eşya kıymetlerine ilişkin araştırmalarda öncelikle Gümrük Veri Ambarı Sistemi (GÜVAS)’nde yer alan Kıymet Veri Tabanı kullanılacaktır. Araştırmada tespit edilen beyannameler içerisinde gerekli görülenlere ilişkin fatura bilgileri ve örneklerinin Bölge Müdürlükleri kanalıyla ilgili idareden talep edilmesi ve konunun elde edilen bilgiler çerçevesinde ilgili İdarece değerlendirilerek sonuçlandırılması gerekmektedir. Bununla birlikte, inceleme sırasında veri tabanında sorgulamanın GTİP bazında yapılabildiği durumlarda, bir GTİP’in birden fazla eşyayı içermesi durumunda, eşyaların kalite, marka ve sair farklılıklarının da eşyanın kıymetini değiştirmesi söz konusu olduğundan, aynı GTİP için farklı kıymetler elde edilmesi mümkündür. Bu nedenle, ilgili beyanname ve faturalar temin edilerek bir değerlendirme yapılması gerekmektedir. İkinci olarak, ithal edilen eşyaya ilişkin banka transferlerinin ilgili bankadan sorularak teyit edilmesi gerekmektedir.
9.3. Risk Analizlerinin Yapılması
Kıymet araştırmasına yönelik yapılan ön incelemenin tamamlanmasından sonra kıymet araştırmasına gidilebilmesi için aşağıda belirtilen koşulların, kıymeti araştırılacak eşya için geçerli olması gereklidir.
9.3.1. Kıymet araştırmasına gidilecek eşyanın kıymetinin düşük olmasına yönelik ekonomik gerekçeler bulunmalı (eşyanın yüksek gümrük vergisine veya özel tüketim vergisine tabi olması gibi) ve aynı veya benzer eşyanın gümrük kıymetinin beyan edilen eşyanın gümrük kıymetinden en az %10 oranında yüksek olmalıdır. Vergilerin tecil ve terkine tabi tutulması veya vergiyi doğuran olayın eşyanın ilk iktisabında gerçekleşmesi (otomobil ithalatlarında olduğu üzere) durumunda da ekonomik gerekçenin gerçekleştiği varsayılacaktır.
9.3.2. Beyan edilen eşyanın katma değer vergisi dışında diğer ithalat vergilerine tabi olması gerekir. Kıymet araştırmasına gidilmesi için KDV tek başına yeterli sebep değildir. Bununla birlikte, sadece KDV yönünden kıymet araştırmasına gidilebilmesi için, beyan edilen eşya kıymetinin gerçeği yansıtmadığına ilişkin ciddi şüphe veya emarelerin bulunması gerekir.
9.3.3. Beyan edilen eşyanın ithalatta gözetim uygulanmasına ilişkin tebliğler uyarınca gözetim belgesine tabi olması veya beyan edilen kıymetin gözetime ilişkin tebliğlerde belirtilen kıymetlerden yüksek olması durumunda kıymet araştırmasına gidilmemesi esastır. Ancak, ciddi şüphe ve emarelerin bulunması ve bu durumun araştırma talebinde açıkça belirtilmesi durumunda kıymet araştırmasına gidilebilecektir. Gözetim belgesine tabi eşya için beyan edilen kıymet ile ilgili olarak gümrük idarelerine itirazda bulunulması ve eşyanın fatura da kayıtlı tutarın (yurtdışı diğer giderler adı altında beyan edilen tutar dahil) gözetim için belirlenen fiyattan düşük olması halinde de kıymet araştırmasına gidilebilir.
9.4. Yurt Dışı Kıymet Araştırmasına Yönelik Yapılacak İşlemler
Yukarıda belirtilen şartlardan birinin varlığının tespiti durumunda, kıymet araştırmasına gidilebilmesi için aşağıdaki işlemler yapılacaktır.
9.4.1. Yükümlüden ilave bilgi ve belge istenilmesi: Gümrük İdaresince, Ek-1’de örneği yer alan ve asgari hangi bilgileri içereceği belirtilen yazı, beyan sahibine tebliğ edilir. Bu talep yazısında, istenilen ilave ispatlayıcı belgeler ve/veya kıymet konusunda açıklanması istenilen hususlar açıkça belirtilir.
9.4.2. Yükümlüye verilecek süre: Yapılacak tebligatta 45 gün cevap süresi verilir. Sürenin bitiminden önce beyan sahibince yazılı ve gerekçeli talepte bulunulması durumunda 45 günü aşmamak kaydıyla ek süre verilir.
9.4.3. Kıymet incelenmesi sonuçlanmadan eşyanın çekilmek istenmesi: Eşya gümrüğün gözetimi altındayken yükümlü tarafından çekilmek isteniyorsa, Gümrük Yönetmeliği’nin 587 nci maddesinde belirtilen koşullarla talep kabul edilir.
9.4.4. İlave bilgi-belge talebinin karşılanması ve ibraz edilen bilgi-belgelerin uygun bulunması: İbraz edilen bilgi ve belgeler, kabul edilebilir nitelikte ve beyan edilen kıymetin fiilen ödenen veya ödenecek fiyat olduğunu kesin olarak ortaya koyuyorsa, gümrük kıymeti satış bedeli yöntemine göre tespit edilir.
9.4.5. İlave bilgi-belge talebinin karşılanmaması: Süresi içinde ilave bilgi-belge talebinin karşılanmaması durumunda, beyan edilen gümrük kıymetinin gerçeklik ve doğruluğunun ispatlanamaması, Gümrük Kanunu’nun 65 inci maddesinin birinci fıkrası çerçevesinde talep edilen bilgilerin sunulmaması ve Kıymet Bildirim Formunun “Taahhütname” bölümünde belirtilen taahhüde uyulmadığı gerekçeleriyle beyan reddedilerek kıymet araştırmasına gidilir. Ancak, İdarece bu çerçevede kıymet araştırmasına gidilmeden önce söz konusu belgelerin sunulması halinde, bu belgeler süresi içinde sunulan bilgi-belgeler gibi değerlendirmeye alınacaktır.
9.4.6. İbraz edilen bilgi ve belgeler uygun ve yeterli bulunmaması: Verilen bilgi ve belgeler kabul edilebilir nitelikte değil ve/veya fiilen ödenen veya ödenecek fiyatın belirlenmesine imkan sağlamıyor ya da beyan edilen kıymetin doğruluğunu ispat için yeterli değil ise; kabul edilmeme veya yeterli bulunmama gerekçeleri açıkça ifade edilerek beyan reddedilir ve bu genelgedeki esaslar çerçevesinde kıymet araştırmasına gidilir.
9.4.7. Yurt dışı kıymet araştırması ve Bölge Müdürlüğünce Yapılacak İnceleme Yurt dışı kıymet araştırmasına gidilmesi durumunda, idarece “Yurt Dışına Gönderilecek Bilgi Talep Formu” düzenlenerek Bölge Müdürlüğüne gönderilir. Mezkur formun “II-Bilgi talebenin nedeni” bölümünde, kıymet araştırmasına gidilmesine ilişkin ekonomik gerekçeler, aynı veya benzer eşyaya ilişkin beyannamenin sayı ve tarihleri, aynı veya benzer eşyanın gümrük kıymeti, aynı veya benzer eşyanın hangi oranda beyan edilen kıymetten yüksek olduğu, bankalar nezdinde yapılan araştırma sonucu ve varsa ciddi şüphe ve emareler açıkça belirtilir. Söz konusu hususların açıkça belirtilmediği durumlarda Bölge Müdürlüğü’nce araştırma talebi resen reddedilir. Bölge Müdürlüğünce yapılan inceleme sonucunda, araştırma yapılmasına gerek bulunur ise mütalaasıyla birlikte Bakanlığa (AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü) gönderilir. Aksi halde, yapılacak işlem gümrük idaresine bildirilir. Beyana göre hesaplanan vergiler toplamı 5.000 TL’yi aşmayan eşya için yurt dışından bilgi talebinde bulunulmaz. Ancak, araştırma konusu eşyanın birden fazla beyanname ile ithal edildiği durumlarda, hesaplamada bunlar toplu olarak dikkate alınır.
9.4.8. Yurt dışı araştırması sonucuna göre yapılacak işlem: Yurt dışı Araştırması sonucunda;
a) Yükümlü tarafından beyan edilen kıymetin gerçek ve doğru olduğu tespit edilirse, bu çerçevede gerekli işlemler yapılır.
b) Alınan yanıtta ilgili ülke tarafından talebin karşılanamayacağı ya da bilgi bulunamadığı bildirilmiş ise, gümrük idaresince mevcut verilere göre değerlendirme yapılır.
c) Beyan edilen kıymetin gerçek veya doğru olmadığı tespit edilir ise, ilgilendirdiği yönüyle Gümrük Kanunu, 21/3/2007 tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ve 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu hükümleri çerçevesinde gerekli adli ve idari işlemler yapılarak sonucundan ilgili belge suretleri ile birlikte Bakanlığa (Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü) bilgi verilir. Beyana göre yapılan tahakkuklar ile idarece tahakkuk ettirilen vergiler arasındaki farkın, yükümlüsünce Gümrük Yönetmeliği’nin 587 nci maddesinde belirtildiği şekilde teminata bağlanarak eşyanın çekilmesi veya referans/veri kıymetler göz önünde bulundurularak teminat alınması durumlarında, talepte bulunulduğu tarihten itibaren bir yıl içerisinde Yurt Dışı Araştırmasının sonuçlanmaması halinde, gümrük idaresinde mevcut verilere göre değerlendirme yapılır ve işlem sonuçlandırılır. Bu süreden sonra cevaplar çerçevesinde vergi farkı ortaya çıkan hallerde, gerekli işlemler yerine getirilir. Gerek yurt dışı araştırması sonucunda talebin karşılanamayacağının veya bilgi bulunmadığının bildirilmesi, gerekse bir yıllık sürenin geçmesi nedeniyle mevcut verilere göre değerlendirme yapılacak olması durumlarında; öncelikle beyanın kabul edilip edilmeyeceği hususunda bir değerlendirme yapılır. Bu değerlendirmede; yükümlüden temin edilen bilgi ve belgeler (beyanname ve ekleri ile varsa ilave bilgi-belgeler), Bakanlıktan bildirilen veriler, varsa benzer konulara ilişkin denetim raporları, ithal tarihinden sonraki süreç de dahil olmak üzere aynı ve benzer eşya ithalatlarında tespit edilen kıymetle, GÜVAS’tan temin edilen bilgiler gibi konuya ilişkin tüm bilgiler dikkate alınır. Yapılan değerlendirme sonucunda beyanın kabul edilmesi gerektiği sonucuna varılırsa, işlemler buna göre sonuçlandırılır. Aksi durumda, Gümrük Kanun’un 24 üncü maddesinin (a), (b), (c), ve (d) bentlerinde belirtilen koşullarının varlığı halinde eşyanın gümrük kıymeti, gümrük kıymetinin belirlenmesine ilişkin esaslar çerçevesinde tespit edilir. Söz konusu koşulların bulunmaması durumunda, kıymet araştırması temin edilen verilere göre sonuçlandırılır.
hususlarına yer verilmektedir.
10. 20.10.2020 Tarihli Kıymet Araştırma Çalışması
Gümrük Kanunu’nda eşyanın kıymeti konusu 23-31 nci maddelerde ve Gümrük Yönetmeliğinde 43-57 nci maddelerde ayrıntılı olarak ele alınmıştır.
Kıymet ve beyan edilen kıymetin araştırılması konusunda Ticaret Bakanlığımızın ilgili Genel Müdürlüklerince bugüne değin değişik tarihlerde Tebliğ, Genelge ve tasarruflu yazılar çıkarılmıştır.
GGM yayınlamış olduğu 20.10.2020 tarihli ve 58341131 sayılı yazısıyla kıymet araştırması çalışmaları konusunda Bölge Müdürlüklerine talimat vermiştir.
BİLGE Sisteminde belirlenen bir kısım eşya için risk bazlı kıymet araştırmasının devreye alınmış olduğu bildirilmiştir.
Uygulamaya tüm Gümrük İdarelerinde geçilmiştir.
Bu bağlamda gelen uyarı mesajı sonrasında teminatın alınması ve kıymet araştırmasına 2012/ 29 sayılı Genelge hükümlerine göre geçilecektir.
Bu bağlamda “belirlenen bir kısım eşyanın” ne olduğu konusu bilinmemektedir.
Ancak;
- Referans kıymet uygulamasına tabi eşyalar (muz vb.) Kıymet Veri Bankasında yayınlanmaktadır. Bu tür referans kıymete tabi eşyalar,
- Müfettişlerin yazdığı Cevaplı Raporlar ve Soruşturma Raporlara konu eşyalar,
- GGM ve RYTDSGM tarafından Bölge Müdürlüklerine bildirilen eşyalar,
- Kıymet esaslı Gözetime tabi eşyalar,
- Bölge Müdürlükleri nezdinde faaliyet gösteren Risk Şubelerince yapılan araştırmalar sonucunda tespit edilen eşyalar,
- 5607 Sayılı Kanun kapsamında yapılan soruşturmalara konu eşyalar,
- Yüksek vergisi nedeniyle kaçakçılık yapılma imkanı olan yüksek riskli eşyalar,
olabileceği tahmin edilmektedir.
Öte yandan 20.10.2020 tarihli yazıda; “.Risk bazlı kıymet araştırması çalışması kapsamında olan veya olmayan herhangi bir eşyanın kıymetinden şüphe edilmesi halinde, sistem uyarısı beklenilmeksizin 2012/29 sayılı Genelge gereğince gümrük idaresince gerekli işlemler yerine getirilmeye devam edilecektir.
Hükmü ve Gümrük Yönetmeliği’nin 44/5 nci fıkrasında yer alan;
“.Beyan edilen gümrük kıymetinin gerçekliği veya doğruluğu konusunda şüpheye düşülmesi halinde, gümrük idarelerince yükümlülerden ilave bilgi ve belge talep edilmesi de dahil olmak üzere, konunun incelenmesi ve araştırılması neticesinde şüpheye sebebiyet veren hususlarda gümrük idaresinin makul şüpheleri giderilmediği ..”
Hükmü uyarınca Gümrük İdaresi eşyanın kıymetinden her zaman şüphe edebilir.
Ayrıca kıymet beyanları 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 10 uncu ve 73 üncü maddeleri hükümlerine dayanılarak düzenlenen Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine Bakanlık Denetim elemanları ve İdare tarafından Sonradan Kontrol İşlemlerine tabi tutulmaktadır.
İhracatta kıymet araştırmasında ise 2018/23 Sayılı Genelge hükümlerine göre işlem yapılmaktadır.
Kıymet ihtilaflarında Gümrük Kanunu’na göre idari para cezası, Kaçakçılıkla Mücadele Kanununa göre adli para cezası ile hapis cezası ve TCK’daki evrakta sahtekarlık fiilleri söz konusu olabilmektedir.
Genelde kıymet mevzuatını hataen takip edememe nedeniyle mükelleflere idare tarafından kıymet araştırması yapılabilmektedir.
Ancak kasten ve hiç vergi vermemek yada eksik vergi vermeye yönelik olarak da idare gerekeni yapma durumunda kalmaktadır.
Genelde noksan kıymetler beyan aşamasında eşya cinsi, miktarı, adedi, ve tarifesinden kaynaklanmaktadır.
Beyan aşamasında ise düşük kıymetle beyan söz konusu olmaktadır.
Bu durumda kıymet araştırmasına gidilmekte, eksik vergilerin yanında idari yaptırım uygulanmaktadır.
Teminat alımı yanında numune bırakma veya eşyaya el koyma söz konusu olabilmektedir.
Kıymet konusunda en önemli husus hizmet verilen firmanın ithale ve ihracata ilişkin kıymet ile ilgili evrak ve belgelerini doğru olarak ibraz etmesidir.
Son dönemde menşe esaslı ticaret politikası yanında İGV ve EMY gibi ek mali yükümlülüklerinde uygulanmaya konulması ile kıymet konusu daha da önemli hale gelmiştir.
11. İstanbul Gümrük Müşavirleri Derneğinin 21.03.2018 Tarihli Yazısı
21.03.2018 tarihine gelindiğinde İGMD tarafından Genel Müdürlüğe faturalarda iskonto bedellerinin beyanı konusunda yazı yazma gereği ortaya çıkmıştır.
Çünkü Gümrük İdarelerince yükümlü beyanlarında iskonto beyanı yapılmasına ve faturalarda gösterilmesine karşın Gümrük İdarelerinde beyan edilen iskontoların dikkate alınmayarak ceza uygulandığı iletilerek, 2001/38 sayılı genelgenin günümüz şartlarına göre güncellenmesi ya da bu konuda tasarruflu bir yazı çıkarılması talep edilmiştir.
Gümrükler Genel Müdürlüğü 10.04.2018 tarihinde Derneğe vermiş olduğu yazıda mevzuat çalışmalarında değerlendirilmek üzere not alındığını bildirmiştir.
12. Sonuç ve Değerlendirme
İskonto tutarlarının gümrük kıymetine ilave edilip edilmeyeceği konusunda birtakım tereddütler ile idare ve yükümlüler arasında davalar var iken Gümrükler Genel Müdürlüğü 2001 yılında sadece İskonto konulu özel bir genelge çıkarmıştır.
2001/38 sayılı ve 14.11.2001 tarihli genelgede peşin ödeme ve miktar iskontolarına yer verilmiştir.
Genelgede; “..1.4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 24 üncü maddesine göre ithal eşyasının gümrük kıymeti eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli, Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta, Gümrük Kanunu’nun 27 ve 28 inci maddelerine göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır.
Fiilen ödenen veya ödenecek fiyat, ithal eşyası için alıcının satıcıya veya satıcı yararına yaptığı veya yapması gereken ödemelerin toplamıdır.Bu kapsamda, gerekli koşullara uygunluk sağlayan iskontoların satış bedeli yöntemine göre gümrük kıymetinin tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.
2. Satış bedeli yöntemine göre ithal eşyasının gümrük kıymetinin tespitinde dikkate alınacak iskontolar "peşin ödeme iskontosu" ve "miktar iskontosu"dur.
Bu konuda, öncelikle yapılan iskontonun peşin ödeme veya miktar iskontosu tanımına girip girmediği, bu çerçevede gerekli koşulları taşıyıp taşımadığı hususlarının incelenmesi gerekmektedir. Bu inceleme sırasında iskonto oranları da gözönünde bulundurulmalıdır.
a) Satışa konu eşyanın sevk edilmesinden önce alıcı tarafından eşya bedelinin ödenmesi uluslararası ticarette "peşin ödeme" olarak tanımlanmaktadır.
"Peşin ödeme iskontosu" ise mal bedelinin peşin ödenmesi nedeniyle alıcıya tanınan bir fiyat indirimidir.
Dolayısıyla, peşin ödeme iskontosu yapıldığı belirtilen işlemlerde, öncelikle ödeme şeklinin ne olduğu araştırılmalı, ithal eşyasının gümrüğe beyanından önce peşin ödeme iskontosunun yapıldığı ve buna göre mal bedeline ilişkin ödemenin de gerçekleştirilmiş bulunduğu tespit edilmelidir.
Ayrıca peşin ödeme iskontosunun ticarette "mutat iskonto" olarak kabul edilen oranlarda ve satıcının bulunduğu ülkede benzeri ticari muamelelerde uygulanan oranlara yakın olması gerekmektedir.
b) "Miktar iskontosu," satıcının alıcıya, belli bir dönem içinde satın aldığı miktara göre fiyattan yaptığı indirimdir. Miktar iskontosu yalnızca satıcının satılan eşya miktarına bağlı olarak önceden belirlenen bir ödeme planına göre fiyat uygulandığı durumlarda söz konusudur.
Bu iskontonun da ticarette mutat olarak kabul edilen oranlarda bulunması ve aynı miktarda mal alan tüm alıcılara uygulanması gerekmektedir.
3. 1 ve 2 nci maddelerde belirtilen koşulları taşımayan, alıcı ile satıcının kişisel ilişkilerinden kaynaklanan özel iskontolar ile mutat olmayan miktardaki iskontolar eşyanın gümrük kıymetini azaltıcı bir unsur olarak kabul edilmez...”
hususlarına yer verilmiştir.
Konu incelendiğinde;
Peşin Ödeme İskontosu;
Dış ticarete konu eşya bedelinin, eşyanın sevkinden önce alıcı tarafından ödenmiş olmasını “Peşin Ödeme” olarak tanımlayabiliriz. Nitekim, peşin ödeme iskontosu da, mal bedelinin peşin ödenmesi nedeniyle alıcıya uygulanan bir indirimdir.
Peşin ödeme iskontosunun, eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde dikkate alınması ve gümrük vergilerinin hesaplanmasına esas teşkil eden matrah içerisinde değerlendirilmemesi için aşağıda belirtilen koşulların varlığı şart ve gereklidir.
- Peşin ödeme iskontosu, ithal eşyasının gümrüğe beyanından önce yapılmış olmalıdır.
- İskonto faturada yer almalıdır.
- Mal bedeli, eşyanın sevkinden önce ödenmiş olmalıdır.
- Peşin ödeme iskontosu, mutat ve satıcının bulunduğu ülkede benzeri ticari işlemlerde uygulanan oranlarda olmalıdır.
- İskonto, alıcı ile satıcı arasındaki özel ilişkilerden kaynaklanmış olmamalıdır.
Miktar iskontosu;
Satıcının, alıcıya, belli bir dönem içinde satın aldığı miktara göre eşya fiyatından yaptığı indirim olarak tanımlayabileceğimiz “Miktar İskontosu”, gümrük işlemleri çerçevesinde, satıcının satılan eşya miktarına bağlı olarak, basamaklı bir şekilde belirlediği satış planına uygun olarak alıcıya uyguladığı bir indirim olmalıdır.
Miktar iskontosunun eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde dikkate alınması ve gümrük vergilerinin hesaplanmasına esas teşkil eden matrah içerisinde değerlendirilmemesi diğer bir ifade ile gümrük kıymetine dahil edilmemesi için aşağıda yazılı koşulların varlığı gerekmektedir.
- İskonto faturada yer almalıdır.
- İskonto ticarette mutat kabul edilen oranlar içinde olmalıdır.
- Miktar iskontosu aynı miktarda mal alan bütün alıcılara uygulanabilir olmalıdır.
- İskonto alıcı ile satıcı arasındaki özel ilişkilerden kaynaklanmamış olmalıdır.
- Satıcı satılan eşya miktarına bağlı olarak belli bir şemaya göre fiyat uygulamalıdır.
Dikkate alınması gereken diğer bir konu da, söz konusu iskontonun ithalattan önce yapılmış olması gereğidir.
Söz konusu koşulları taşıyan iskontolar, dış ticarete konu eşyanın gümrük kıymetine dahil edilmeyecektir. Keza, Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 25 inci maddesi çerçevesinde Katma Değer Vergisi matrahı kapsamında da yer almayacaktır.
Belirtilen koşulları taşımayan, alıcı ile satıcının kişisel ilişkilerinden kaynaklanan özel iskontolar ile mutat olmayan miktardaki iskontolar ise, ilgili eşyanın gümrük kıymetinden yapılabilecek bir indirime konu olamayacaklardır.
İskontolara yönelik olarak yapılacak tespitte esas alınacak temel belgeler ise, fatura ve satış sözleşmeleri olacaktır.
2001/38 sayılı ve 14.11.2001 tarihli genelgede ayrıca; yükümlü tarafından ibraz edilen belgelerde gösterilen iskontoların kabul edilebilirliği konusunda şüphe hasıl olduğunda 2000/13 sayılı 8.2.2000 tarihli Genelgede belirtilen esaslar çerçevesinde yükümlüden ek bilgi ve belge istenilerek, uygunluk araştırması yapılacağı belirtilmektedir.
Yapılan incelememizde 2000/13 sayılı Genelge’nin 2006 yılında 6 sayılı genelge ile yürürlükten kaldırılmış olduğu, 2006/6 sayılı genelgenin ise 2012 yılında 1 sayılı genelge yürürlükten kaldırılmış bulunduğu ve en nihayet 2012/1 sayılı genelgenin 1 nci ve 8 nci maddeleri ile Ek-3 ün yürürlükten 2012/29 sayılı genelgesiyle kaldırılmış olduğu anlaşılmıştır.
Halen iskonto ile ilgili olarak 16.02.2012 tarihli ve 2012/1 sayılı genelge (1 nci ve 8 nci maddeleri ile Ek-3 yürürlükten kalkmış) yürürlükte görülmektedir.
Yurt dışı bilgi talebi konulu bu genelge incelendiğinde artık iskonto ile ilgili özel bir genelge olmaktan çok kıymet tereddütlerinde yurt dışı sorgularının yapılma şekil ve şartlarının yer aldığı görülecektir.
Gümrükler Genel Müdürlüğü en son olarak 2012/29 sayılı genelge sonrasında 20.10.2020 tarihli kıymet araştırma çalışması konusunda talimat yazı çıkarmıştır.
Öte yandan; 3065 sayılı KDV Kanunu’nun 25 nci maddesi uyarınca, Teslim ve hizmet işlemlerinde fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen ticari teamüllere uygun miktardaki iskontolar KDV matrahına dahil değildir.
Diğer taraftan; Danıştay Yedinci Dairesi K:2001/1965, E:2000/1588 sayılı Kararı ile Kıymet tespiti sırasında eşyanın gümrük vergisine esas değerine iskontonun ilave edilemeyeceği hakkında karar vermiştir.
21.03.2018 tarihine gelindiğinde İGMD tarafından Genel Müdürlüğe faturalarda iskonto bedellerinin beyanı konusunda yazı yazma gereği ortaya çıkmıştır.
Çünkü Gümrük İdarelerince yükümlü beyanlarında iskonto beyanı yapılmasına ve faturalarda gösterilmesine karşın Gümrük İdarelerinde beyan edilen iskontoların dikkate alınmayarak ceza uygulandığı iletilerek, 2001/38 sayılı genelgenin günümüz şartlarına göre güncellenmesi ya da bu konuda tasarruflu bir yazı çıkarılması talep edilmiştir.
GGM 10.04.2018 tarihinde Derneğe vermiş olduğu yazıda mevzuat çalışmalarında değerlendirilmek üzere not alındığını bildirmiştir.
2001/38 Sayılı genelgenin son maddesinde yazılı olan; yükümlü tarafından ibraz edilen belgelerde gösterilen iskontoların kabul edilebilirliği konusunda şüphe hasıl olduğunda uygulanması gereken genelgelerin ard arda yürürlükten kaldırılmış olduğu ve en son 2021/1 ve 2012/29 sayılı genelgelere göre iskontolar konusunda yurt dışı uygunluk araştırması yapılmaktadır.
2001/38 sayılı Genelge halen yürürlükte olduğundan iskontoların beyan edilmesi yükümlülerin hakkıdır.
Ancak fatura ile satıcı ve alıcı arasında yapılacak sözleşmelerin çok sağlıklı olması gerekmektedir.
Peşin ödeme ve miktar iskontoları şayet şartları taşımıyor ise ithale konu eşyanın gümrük kıymetine dahil edilmelidir.
Bu koşulları taşımayan alıcı ile satıcının kişisel ilişkilerinden kaynaklanan Özel iskontolar ile mutat olmayan miktardaki iskontoların kabul edilmeyeceğinden beyan edilmemesi gerekir.
Gelinen son noktada; iskonto ile ilgili olarak 2001 tarihinde çıkarılan 38 sayılı Genelge halen yürürlüktedir ancak günümüz şartlarına göre ne yazık ki Gümrükler Genel Müdürlüğünce güncellenmemiştir.
Genelge’nin güncellenmemiş olması uygulamada yükümlü ile Gümrük idaresi arasında beyan edilen iskontoların geçerliliği ve uygunluk araştırması konusunda ihtilafların da çıkmasına sebep olmaktadır.
Beyan Edilen İskontoların Dikkate Alınmayarak Ceza Uygulanmasının önüne geçilmesine yönelik olarak İstanbul Gümrük Müşavirleri Dernek Başkanlığının Gümrükler Genel Müdürlüğünden bulunmuş olduğu talebin yerine getirilerek, 2001 tarihinde çıkarılan 38 sayılı Genelge’nin günümüz ihtiyaçlarına uygun olarak güncellenmesinin ve ayrıca İskontoların uygunluk araştırmasının nasıl yapılacağının çıkarılacak bir Talimat yazı ile açıklanmasının uygun ve gerekli olduğu düşünülmektedir.